Co to jest samoocena?
Samoocena jest to względnie stała opinia na temat własnej osoby. Dotyczy ona takich aspektów jak: wygląd fizyczny, relacje interpersonalne, cechy charakteru. Samoocena jest dla nas wskaźnikiem statusu w społeczeństwie. Bardzo niska samoocena jest wynikiem negatywnych przekonań na temat własnej osoby, często wynikających z negatywnych, przeszłych doświadczeń. Konsekwencją tego, jest brak wiary w siebie, poczucie bycia gorszym od innych oraz unikanie wyzwań w obawie przed niepowodzeniem. Obniżone poczucie własnej wartości jest najczęściej wynikiem zbyt surowego wychowania w dzieciństwie, krytyki rodziców oraz oczekiwań niemożliwych do zrealizowania.
Pomimo tego, że pojęcie niskiej samooceny jest często bagatelizowane, jej skutki mogą w znacznym stopniu wpływać na obniżenie dobrostanu. Niskie poczucie własnej wartości może stanowić czynnik ryzyka wystąpienia depresji, zaburzeń lękowych oraz tendencji samobójczych czy zachowań autodestrukcyjnych.
Objawy niskiej samooceny
Niekiedy nie zdajemy sobie sprawy, że nasze zachowanie świadczy o obniżonym poczuciu własnej wartości. Prowadzi to do tkwienia w sytuacji, która uniemożliwia nam własny rozwój. Pomimo tego, że niska samoocena u każdej osoby może przejawiać się w inny sposób, do najczęstszych jej objawów zaliczyć możemy m.in.:
- wycofanie, nieśmiałość, lęk przed zmianą, doszukiwanie się winy we własnym zachowaniu,
- pesymizm, nadwrażliwość na krytykę, perseweratywność (długie przeżywanie sytuacji stresowej),
- brak wiary we własne siły,
- oczekiwanie negatywnych konsekwencji własnych działań,
- lęk przed wystąpieniami publicznymi,
- problemy z podejmowaniem decyzji, brak motywacji do działania,
- nieśmiałość i niechęć do wchodzenia w interakcje społeczne,
- ciągłe poczucie winy oraz wstydu,
- złość i zdenerwowanie w reakcji na krytykę,
- wysokie wymagania wobec siebie,
- nadmierny perfekcjonizm, chęć wyręczania innych osób,
- ciągła chęć dopasowywania się do oczekiwań innych ludzi.
Przyczyny niskiej samooceny
Przyczyny niskiej samooceny mogą być różne w zależności od osoby, jednak do najczęstszych przyczyn zaliczamy:
- negatywne doświadczenia z dzieciństwa dotyczące własnej osoby,
- zbyt krytyczni rodzice,
- brak zgody na okazywanie emocji w rodzinie,
- stosowanie w rodzinie kar,
- niemożność spełnienia standardów narzuconych przez rodzinę lub grupę rówieśniczą,
- ciągłe bycie poddanym ocenie ze strony innych ludzi,
- negatywne doświadczenia w życiu dorosłym, skutkujące obniżeniem samooceny,
- zbyt duże oczekiwania innych ludzi w stosunku do naszej osoby,
- doświadczenie przemocy w rodzinie (ze strony rodziców, małżonka),
- samokrytycyzm oraz niedostrzeganie własnych sukcesów,
- ciągła chęć spełniania oczekiwań innych ludzi,
- przeżywanie permanentnego stresu oraz zbyt mała ilość doświadczeń pozytywnych.
Konsekwencje niskiej samooceny
Obniżone poczucie własnej wartości wpływa na pogorszenie codziennego funkcjonowania oraz niesie za sobą wiele negatywnych konsekwencji, do których zaliczamy m.in.:
- tendencję do pojawiania się stanów depresyjnych oraz lękowych,
- gorsze radzenie sobie z trudnościami życiowymi,
- brak poczucia własnej skuteczności,
- podatność na zranienie, brak umiejętności postawienia granic,
- skłonność do wchodzenia w tzw. „toksyczne” związki,
- towarzyszące uczucie lęku przed porażką, prowadzące do zahamowania własnego rozwoju,
- uczucie zmęczenia bądź nadmiernego pobudzenia,
- pojawiające się trudności ze snem,
- anhedonię (niemożność czerpania przyjemności z czynności, które wcześniej sprawiały radość),
- nieumiejętność dostrzegania własnych sukcesów,
- pozostawanie w pracy znacznie poniżej własnych kompetencji oraz umiejętności.
Jak poradzić sobie z niską samooceną?
Życie z obniżonym poczuciem własnej wartości nie jest łatwe, dlatego tak wiele osób zastanawia się, jak poradzić sobie z niską samooceną. Pomimo tego, że zmiana w podejściu do własnej osoby jest zależna od naszych chęci, często niezbędnym jest skorzystanie z pomocy psychologa lub psychoterapeuty. Najczęściej leczenie niskiej samooceny opiera się na zmianie sposobu myślenia o własnej osobie. Psychoterapia pozwala na głębsze przyjrzenie się źródłom krytycznego myślenia, a co za tym idzie, wdrożenie odpowiednich technik mających na celu zmianę fałszywych przekonań na temat własnej osoby. Terapia niskiej samooceny często przynosi bardzo dobre rezultaty i znacznie wpływa na polepszenie codziennego funkcjonowania.
W leczeniu niskiej samooceny pomocne również może być wprowadzenie do swojego życia poniższych zasad:
- przygotowanie się na ewentualne, stresujące sytuacje, przećwiczenie ich w neutralnym, bezpiecznym środowisku,
- wprowadzenie do codziennej rutyny technik relaksacyjnych,
- zaczynanie i kończenie dnia zdaniem w pozytywny sposób odnoszącym się do własnej osoby,
- zapisywanie każdego dnia jednej sytuacji, która zakończyła się sukcesem,
- pozwalanie sobie na popełnianie błędów i odczuwanie chwil słabości,
- mówienie o swoich potrzebach innym ludziom, stawianie granic w relacjach interpersonalnych.
