Bulimia – jak wyjść z błędnego koła zaburzeń odżywiania?

Osoby chorujące na bulimię chcą przestać się objadać i wymiotować, pragną zacząć normalnie żyć. Przy tym chcą nie tylko uniknąć dodatkowych kilogramów, ale także schudnąć. Oczywiście wydawać by się mogło, że jedynym problemem jest jedzenie. Jednak nadrzędnym problemem osób z bulimią lub napadowym objadaniem się jest brak regulacji emocji, a także niska samoocena i brak samoakceptacji.

Co to jest bulimia?

Bulimia to jedno z zaburzeń odżywiania. Bulimia charakteryzuje się nawracającymi epizodami objadania się. Osoba cierpiąca na bulimię czuje przymus zjedzenia ogromnej ilości pożywienia, tracąc kontrolę i jednocześnie obawiając się otyłości, prowokuje wymioty lub inne zachowania kompensacyjne, takie jak środki przeczyszczające lub narzucenie sobie surowej diety graniczącej z głodówką. Osoby z bulimią są świadome swojej choroby, odczuwają skutki fizyczne takie jak np. zaparcia oraz skutki psychiczne np. poczucie winy („Znowu się nie udało”).

Choroba ujawnia się najczęściej u młodych kobiet, zazwyczaj między 15. a 28. rokiem życia. Ponad 90% osób borykających się z bulimią to kobiety. Osoby z bulimią nie radzą sobie z lękiem, smutkiem i złością. Napad objadania i wymioty pozwalają zmniejszyć napięcie i poczuć się lepiej, jednak lepsze samopoczucie jest tylko chwilowe.

Anoreksja i bulimia- czym się różnią?

Anoreksja i bulimia to zaburzenia odżywiania, które charakteryzują się bardzo podobnymi objawami choroby. Skupmy się jednak na różnicach. Pierwszą różnicą między anoreksją a bulimią jest waga. W przypadku osób chorych na anoreksję waga jest minimum 15% poniżej normy i jest to jedno z kryterium anoreksji, natomiast waga osoby chorujące na bulimię często ulega wahaniom, może występować zarówno nadwaga, jak i niedowaga i nie ma ona znaczenia przy diagnozie bulimii.

Bulimia charakteryzuje się uporczywą koncentracją na jedzeniu oraz przymusem ogromnej ilości jedzenia, natomiast osoby chorujące na anoreksję swoją uwagę koncentrują na unikaniu pożywienia. Kolejną cechą jest kontrola. Anoreksja wiąże się z wyrzeczeniami, zahamowaniami, perfekcją, natomiast osoby z bulimią są częściej impulsywne, niestabilne, drażliwe, towarzyszy im niepokój i pobudzenie. Osoby z bulimią, w przeciwieństwie do osób dotkniętych anoreksją, są świadome swojej choroby.

Przyczyny bulimii

Zaburzenia odżywiania mają wiele przyczyn. Składają się na nie czynniki psychologiczne, takie jak indywidualne cechy osobowości, niska samoocena, wahania nastroju oraz czynniki biologiczne: zaburzona aktywność neuroprzekaźników odpowiedzialnych za regulację odczuwania sytości. Ważne są także czynniki rodzinne, brak poczucia bezpieczeństwa w dzieciństwie, częste konflikty, przemoc, zaniedbanie emocjonalne. W  obecnych czasach istotne są czynniki społeczno-kulturowe, które przyczyniają się do bulimii, czyli kanon szczupłego ciała, dążenie do perfekcyjnej sylwetki, wyidealizowany obraz kobiet w social mediach. Choroba ta może mieć podłoże genetyczne, szanse na zachorowanie zwiększają się, kiedy u rodziców lub osób spokrewnionych zdiagnozuje się zaburzenia odżywiania.

Najczęstsze objawy bulimii

Do objawów bulimii możemy zaliczyć niepowstrzymane pragnienie jedzenia, epizody żarłoczności częściej niż dwa razy w tygodniu przez okres 3 miesięcy. Należy do nich również chorobliwa obawa przed otyłością, przybraniem masy ciała. Osoby z bulimią wyznaczają nieprzekraczalne granice masy ciała, znacznie poniżej optymalnej wagi.

Objawy bulimii to również przeciwdziałanie skutkom obżarstwa:

• prowokowanie wymiotów,
• używanie środków przeczyszczających,
• stosowanie głodówek,
• stosowanie leków hamujących łaknienie lub środków moczopędnych.

Osoby chorujące na bulimię mogą myśleć nieprzerwanie o jedzeniu, planują posiłki na następny dzień czy tydzień, obiecując sobie, że przestaną się objadać, że tym razem uda się utrzymać restrykcyjną dietę. Objawy bulimii trudno jest zauważyć, często zachowania osoby dotkniętej  bulimią nie są widoczne dla otoczenia. Rodzina i znajomi mogą przez długi czas nie zauważyć, że dzieje się coś złego.

Skutki bulimii – do czego może doprowadzić zaburzenie odżywiania?

Skutki bulimii możemy podzielić na fizyczne i psychiczne. Wymioty podrażniają gardło, ich wzmożona częstotliwość może spowodować nawet przerwanie przełyku lub jego poważne uszkodzenia. Może pojawić się wiotkość i nadżerki żołądka oraz przewlekłe zapalenie trzustki. Szkliwo zębów staje się znacznie bardziej osłabione ze względu na działanie kwasu żołądkowego. Mogą wystąpić zapalenia dziąseł, owrzodzenia jamy ustnej, afty, pleśniawki oraz próchnica. Mogą także wystąpić problemy z oddychaniem oraz uszkodzenie ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego.

Równie często można zauważyć wysuszenie skóry, pojawienie się rozstępów na ciele oraz wrzodów na powierzchni dłoni. Problemy z wypróżnianiem – zaparcia i biegunki powodowane zażywaniem środków przeczyszczających. Bulimia może być zagrożeniem życia, stany takie jak zaburzenia rytmu serca, osłabienie mięśni szkieletowych oraz ostre rozdęcie i pęknięcie żołądka są najpoważniejszymi skutkami bulimii. Psychicznymi skutkami bulimii są silne poczucie winy, lęk przed przytyciem, ciągłe myślenie o jedzeniu, obniżony nastrój. Osoby chore na bulimię mogą cierpieć również na depresję lub nieustannie odczuwać niepokój. Konsekwencje choroby nie dotykają tylko osoby chorującej, ale także jej rodziny i całego otoczenia, osoby z bulimią często wycofują się z relacji z innymi ludźmi.

Jak leczyć bulimię?

Najważniejsza w leczeniu bulimii jest współpraca wielu specjalistów: psychologa lub psychoterapeuty, psychiatry oraz dietetyka. Przede wszystkim istotna jest psychoterapia, skupiająca się na pracy ze schematami i myślami automatycznymi oraz oceną siebie, a także błędnych postaw wobec jedzenia. Na ilość przyjmowanego pokarmu w dużej mierze wpływa niski poziom serotoniny w mózgu, wtedy pomóc mogą łagodne leki przeciwdepresyjne, zmniejszające liczbę napadów jedzenia.

Wsparcie dietetyka ma na celu kształtowanie zdrowych nawyków oraz eliminowanie błędów dietetycznych zagrażających bezpośrednio zdrowiu, a następnie we współpracy z pacjentem, wdrażanie zasad prawidłowego żywienia. Ważne jest, aby przeanalizować posiłki, jakie spożywamy, ponieważ często osoby, które chorują na bulimię, naprzemiennie się objadają i stosują drastyczne diety typu 1000, 800 czy nawet 500 kalorii dziennie. Większość osób chorujących na bulimię jest leczona ambulatoryjnie, w poradniach zdrowia psychicznego czy oddziałach dziennych. Przy znacznym wyniszczeniu konieczne jest leczenie całodobowe w szpitalu psychiatrycznym. Czas pobytu uzależniony jest od objawów i powodzenia leczenia.

Bulimia –  co dobrego mogę zrobić dla siebie?

Ważne, aby pamiętać, że bulimia jest przede wszystkim chorobą psychiczną, dlatego potrzebna jest profesjonalna pomoc psychologa i psychiatry, którzy otoczą osobę chorą odpowiednią opieką.

1. Na początku warto skupić się na zapisywaniu sytuacji. Obserwuj siebie i swoje zachowanie, zapisz, kiedy chcesz się objeść i jakie emocje Ci towarzyszą. Załóż dziennik i zapisuj każdy dzień, ile zjadłaś, co wypiłaś oraz kiedy pojawił się napad.
2. Nie głodź się! Dobrze zbilansowana dieta również pozwoli schudnąć lub utrzymać masę ciała, bez nadmiernej obniżki kalorii, bez restrykcji. Często pojawia się napad, ponieważ stosujemy różnego rodzaju głodówki.
3. Ograniczyć ciągłe ważenie się, kilkakrotne kontrolowanie wagi w ciągu dnia skutkuje tylko pogorszeniem nastroju i samopoczucia. Kontrolowanie masy ciała powinno odbywać się regularnie, raz w tygodniu na czczo.
4. Nie traktuj jedzenia jako coś czarno-białego, nie ma złego i dobrego jedzenia. Pamiętajmy, żeby schudnąć trzeba być na deficycie kalorycznym, nie tuczy nas to, co jemy, tylko ile jemy, nawet zdrowe jedzenie w nadmiarze również może wpłynąć na podwyższenie masy ciała. Oczywiście również ważne jest odżywiać się zdrowo.
5. Warto razem ze specjalistą stworzyć prosty jadłospis. Polecam pójść do dietetyka, ponieważ na początku osoby chorujące na bulimię nie wiedzą, ile to jest normalna porcja, ile mają zjeść. W domowym warunkach warto obserwować siebie, czy lepiej nam będą służyły 3 duże, czy 5 małych posiłków dziennie, czy są jakieś produkty, które powodują napad objadania?

Gdy osoba zaczyna myśleć o tym, że ma napad objadania, że zaraz dojdzie do napadu, nie pomogą rady, typu napij się szklankę wody czy zjedz owoc, napad jest spowodowany nieumiejętnością radzenia sobie z emocjami, z nudą, samotnością czy nagromadzeniem się emocji z całego tygodnia.

Warto zadać sobie pytanie: Co dobrego mogę zrobić dla siebie, zamiast objadania się? Czy to będzie spacer, czy zumba, kąpiel, a może spotkanie z koleżanką? Bardzo pomocna w radzeniu sobie z emocjami jest technika mindfulness, warto zacząć od 10 minut dziennie czy to będzie technika relaksacyjna, czy oddechowa np. trening Jacobsona, po kilku tygodniach codziennej praktyki naprawdę poczujemy różnicę. Wypisz wszystkie rzeczy, które sprawiają Ci przyjemność i które można by było realnie zastosować, żeby uniknąć napadu objadania.

Możliwe jest wyjście z błędnego koła zaburzeń odżywiania się dzięki wsparciu psychologa bądź psychoterapeuty oraz psychiatry. Ważnym czynnikiem pozwalającym uzyskać całkowity powrót do zdrowia jest również sprawienie, żeby osoby chorujące na bulimię miały pozytywniejszy stosunek do samych siebie, potrafiły się zaakceptować i polubić.

Aby uzyskać dodatkowe informacje, wsparcie lub w przypadku wątpliwości zadaj pytanie autorowi: mgr Żaneta Głębocka (zapytaj)

Materiały warte przeczytania:

M. Cooper, G. Todd, A. Wells „Bulimia – program terapii”.

L.Cierpiałkowska, H. Sęk „Psychologia kliniczna”