O tym, że internet daje nam wiele możliwości, jak również stanowi źródło potencjalnych zagrożeń, wspominałam w swoich tekstach wielokrotnie. Warto o tym jednak przypominać, szczególnie w kontekście dzieci i młodzieży, aby uchronić ich m.in. przed uzależnieniem od internetu i komputera, które wśród tej grupy pojawia się coraz częściej.
Objawy uzależnienia od internetu u dzieci i młodzieży
Jeśli Twoje dziecko spełnia co najmniej 5 z 8 wymienionych poniżej kryteriów, można u niego zdiagnozować uzależnienie od komputera lub internetu.
- Zaabsorbowanie internetem (przejawiające się m.in. przeżywaniem minionych aktywności online, planowaniem kolejnych sesji online).
- Potrzeba zwiększania czasu przeznaczonego na używanie internetu w celu uzyskania odpowiedniego poziomu satysfakcji.
- Powtarzające się podejmowanie bezskutecznych wysiłków, mających na celu ograniczenie lub zaprzestanie używania internetu.
- Podenerwowanie, pogorszenie nastroju, poirytowanie przy próbach ograniczenia lub zaprzestania używania internetu.
- Pozostawanie online dłużej niż się planowało.
- Utrata lub narażenie na szwank, z powodu korzystania z internetu, ważnych związków emocjonalnych, możliwości edukacyjnych, zainteresowań.
- Okłamywanie członków rodziny, terapeuty lub innych osób w celu ukrycia prawdziwych rozmiarów swojego zaangażowania w używanie internetu.
- Traktowanie internetu jako sposobu ucieczki przed problemami lub na poprawienie złego samopoczucia (odczuwanie bezradności, winy, lęków, stanów depresyjnych).
Warto wskazać, że o sytuacji problemowej nie świadczy jedynie diagnoza uzależnienia. Dziecko w sposób szkodliwy czy ryzykowny może używać lub nadużywać internetu lub komputera (głównie nałogowe granie w gry komputerowe), może to dezorganizować jego życie codzienne, jak również zaburzać jego rozwój, zarówno intelektualny, jak i emocjonalno-społeczny. Jeśli dostrzegasz jakiekolwiek negatywne skutki używania przez Twoje dziecko internetu czy komputera, skontaktuj się ze specjalistą, chociażby psychologiem szkolnym. „Ucieczka” w świat wirtualny jest często skutkiem innych trudności, z którymi dziecko sobie nie radzi. Im szybciej podejmiesz działania, tym mniejsze negatywne konsekwencje nadużywania internetu i większa szansa na powrót do równowagi.
Uzależnienie od internetu i komputera wśród dzieci – czynniki ryzyka i czynniki ochronne
Badania pokazują, że przed uzależnieniem od komputera wśród dzieci chronią odmienne sposoby spędzania czasu wolnego, hobby. Wspólne granie rodziców z dziećmi w gry komputerowe zwiększa ryzyko wystąpienia e-uzależnienia. Szczególnie narażone są dzieci, u których stwierdza się niską odporność na stres, wysoki poziom lęku, niski poziom sumienności, impulsywność, kompulsywność. W obszarze rodzinnym wśród czynników ryzyka uzależnienia od internetu wymienia się: dezintegrację rodziny (zarówno rozumianą dosłownie: wychowywanie w rodzinie rozbitej, jak i chłodnej emocjonalnie), konflikty małżeńskie oraz pomiędzy rodzicami i dziećmi, niski poziom wsparcia emocjonalnego okazywanego dziecku, karanie, nadmierna kontrola tego, co dziecko robi w sieci.
Jakie są skutki uzależnienia od internetu?
Konsekwencje nadużywania internetu przez dzieci i młodzież dotyczą zarówno zdrowia fizycznego, jak i psychicznego.
Wśród konsekwencji zdrowotnych można wyróżnić m.in.:
- pogorszenie lub nasilenie objawów już istniejących problemów psychicznych (np. zaburzeń lękowych, fobii, depresji),
- pogorszenie nastroju (doświadczanie niepokoju, lęku), prowadzące nawet do depresji,
- podatność na infekcje (osłabienie odporności),
- bezsenność,
- nadpobudliwość,
- przewlekłe bóle okolic szyi, pleców, ramion, przedramion, przegubów i dłoni, będące objawami zespołu urazów wynikających z chronicznego przeciążenia,
- tzw. „padaczka ekranowa” – zaburzenie neurologiczne wywołane przez szybko zmieniające się bodźce świetlne, emitowane przez ekran komputera, mogą one naruszać właściwe funkcjonowanie pracy mózgu.
Konsekwencje psychologiczne i społeczne wynikające z uzależnienia od komputera i internetu to:
- unikanie kontaktów osobistych z innymi ludźmi poza internetem, co prowadzi do izolacji społecznej,
- poczucie osamotnienia,
- zaniedbywanie obowiązków i wynikające z tego problemy w domu, w szkole (np. brak promocji do następnej klasy, problemy w relacjach rodzinnych),
- utrata innych zainteresowań.
Jak leczyć uzależnienie od komputera i internetu u dzieci?
Terapia dla dzieci uzależnionych od internetu powinna obejmować zarówno psychoterapię indywidualną, jak i rodzinną. Badania wskazują na najwyższą skuteczność terapii poznawczo-behawioralnej (CBT) i dialogu motywującego. Celem terapii CBT jest identyfikacja problemów (często polegających na zniekształconym myśleniu o graniu, o samym sobie czy interpretowaniu emocji), które leżą u podłoża szkodliwego używania czy uzależnienia od internetu. W procesie terapii wykorzystywany jest model, który zakłada zależność pomiędzy interpretacją zachowania, komponentem poznawczym, emocjonalnym, fizjologicznym (psychosomatycznym) i behawioralnym. Ważnym elementem w terapii jest identyfikacja przekonań (dotyczących własnej osoby lub innych osób).
Zarówno w profilaktyce, jak i leczeniu dzieci uzależnionych od internetu wskazane są także treningi zarządzania czasem oraz kompetencji psychospołecznych, które uczą: radzenia sobie z emocjami i stresem, porozumiewania się i utrzymywania dobrych relacji interpersonalnych, podejmowania decyzji i rozwiązywania problemów, twórczego i krytycznego myślenia, samoświadomości, empatii, asertywności, umiejętności relaksowania się. Wskazane jest także rozwijanie umiejętności wychowawczych rodziców/opiekunów/nauczycieli.
Nadużywanie internetu przez dzieci i młodzież – podsumowanie
Ważne jest poznanie przyczyn oraz motywacji dzieci do zbyt częstego sięgania po internet czy gry komputerowe. Dla uzależnienia od internetu czy komputera typowa jest motywacja związana z ucieczką przed nieradzeniem sobie z problemami, czy stresem. Natomiast jeśli motywacja związana jest z chęcią przeżycia czegoś ekscytującego, to może ona przewidywać zaburzenie tylko w obecności deficytów psychospołecznych i być bardziej podatnym na modyfikację podczas pracy terapeutycznej.
Zapraszamy na profil autora na avigon.pl - wejdź i umów wizytę u mgr Monika Sroka-Ossowska
