W wyniku ciągle zmieniającego się tempa życia, narastających problemów, coraz mniejszej ilości czasu. może dochodzić do powstawania trudności w rodzinie. Mogą one dotyczyć różnych aspektów, natomiast w każdym przypadku zakłócają prawidłowe funkcjonowanie rodziny. Pomoc w takiej sytuacji może stanowić podjęcie terapii rodzinnej. W poniższym artykule wyjaśnione zostanie, czym jest terapia rodzinna, kiedy skorzystanie z niej jest potrzebne, jakie są metody prowadzenia terapii rodzinnej oraz jakie efekty można uzyskać, korzystając z tej formy pomocy.
Terapia rodzinna – definicja
Terapia rodzinna jest formą psychoterapii, która polega na założeniu, że rodzina tworzy system, w którym każdy z członków rodziny wzajemnie na siebie oddziałuje. Trudności jednej osoby wpływają na funkcjonowanie całego systemu. Wzajemne powiązania w systemie rodzinnym działają na zasadzie sprzężenia zwrotnego, co oznacza, że zmiana w jednej części systemu pociąga za sobą zmianę w innych jego częściach. W wyniku tego rozpatrywanie problemów jednego członka rodziny bez poznania funkcjonowania całego systemu, w niektórych przypadkach okazuje się niewystarczające. Terapia rodzinna wpływa na poprawę homeostazy w rodzinie, która z jakiegoś powodu została zachwiana. Terapia powinna obejmować wszystkich członków rodziny, których dotyczą trudności (najczęściej są to osoby zamieszkujące razem).
Na czym polega terapia rodzinna?
Psychoterapia rodzin polega na cyklicznych spotkaniach, w których uczestniczą członkowie rodziny doświadczającej trudności oraz jeden bądź dwóch psychoterapeutów. Sesje prowadzone są przez terapeutów, którzy ukończyli szkołę psychoterapii systemowej. W przypadku problemów z dziećmi i młodzieżą konsultacje przeprowadzać może także psycholog rodzinny.
Podczas sesji terapeutycznej każda z osób w niej uczestniczących ma czas na swobodne wypowiedzenie się. Psychoterapeuta przekazuje przed rozpoczęciem sesji terapeutycznej zasady panujące podczas terapii oraz pilnuje ich przestrzegania tak, aby każdy z członków rodziny czuł się komfortowo i bezpiecznie. Terapeuta jest osobą bezstronną, nieopowiadającą się po żadnej ze stron konfliktu.
Głównym celem psychoterapii rodzinnej jest odnalezienie źródła problemu, który sprawił, że rodzina przestała funkcjonować poprawnie. Spotkania terapeutyczne dają możliwość spojrzenia na system rodzinny i relacje w nim panujące obiektywnym okiem. Zazwyczaj na pierwsze spotkanie zapraszane są wszystkie osoby mieszkające razem, natomiast w kolejnych sesjach w zależności od wskazań psychoterapeuty mogą uczestniczyć poszczególne osoby (np. matka z córką albo rodzice z dziećmi). Niezależnie od tego, co pewien czas na spotkania terapeutyczne zapraszana jest cała rodzina. Sesje terapeutyczne zazwyczaj trwają 90 minut i odbywają się co 2-3 tyg. Psychoterapia rodzinna trwa (w zależności od zgłaszanych trudności) od kilku do kilkunastu miesięcy.
Kiedy terapia rodzin jest potrzebna?
Psychoterapia rodzin jest pomocna w przezwyciężeniu trudności, z jakimi zmaga się system rodzinny. Terapia rodzin pozwala rozwiązać wiele różnych problemów, do których w głównej mierze należą:
- problemy w komunikacji pomiędzy członkami rodziny,
- narastające konflikty w rodzinie,
- częste kłótnie,
- problemy wychowawcze z dziećmi,
- zaburzenia odżywiania (anoreksja, bulimia) u nastolatka,
- zachowania autodestrukcyjne u dzieci i nastolatków,
- trudności w porozumiewaniu się między małżonkami,
- pojawienie się przewlekłej choroby u któregoś z członków rodziny,
- choroba alkoholowa w rodzinie,
- nagła zmiana sytuacji życiowej, wpływająca na zburzenie równowagi w rodzinie,
- brak uczucia więzi i zrozumienia w rodzinie.
Metody prowadzenia terapii rodzinnej
Istnieją różne metody pracy terapeutycznej, które są dostosowywane do indywidualnych potrzeb każdej rodziny. Głównymi metodami stosowanymi w terapii rodzinnej są: psychoanalityczna terapia rodzinna, terapia rodzinna bazującą na doświadczaniu, behawioralna terapia rodzinna, komunikacyjna terapia rodzinna oraz strukturalna terapia rodzinna.
Psychoanalityczna terapia rodzinna
Ta metoda psychoterapii rodzinnej zakłada, że źródłem trudności w rodzinie są problemy wewnątrzpsychiczne przeżywane przez każdego z członków systemu. Przyczyną ich występowania mogą być wewnętrzne konflikty wypierane latami oraz odczuwany lęk. Głównym celem psychoanalitycznej terapii rodzinnej jest praca nad rekonstrukcją osobowości każdego z członków systemu tak, aby pozostawali oni w dobrej, zdrowej relacji opartej na teraźniejszości, a nie na wyobrażeniach z przeszłości.
Terapia rodzinna bazująca na doświadczaniu
Ten rodzaj terapii rodzinnej ma na celu zwiększenie wrażliwości i otwartości na członków rodziny. Pomaga w osiągnięciu rozwoju oraz skupia się na autentycznym doświadczaniu. W konsekwencji tego członkowie systemu zyskują wgląd we własne pragnienia, otwierają się na potrzeby innych osób w rodzinie, co przekłada się na poprawę funkcjonowania systemu. Jest to metoda terapii w największym stopniu uznająca odrębność oraz indywidualność poszczególnych członków rodziny.
Behawioralna terapia rodzinna
Ta metoda terapii zakłada, że trudności w prawidłowym funkcjonowaniu rodziny wynikają z dysfunkcjonalnych zachowań dominujących w rodzinie. Terapia ta kładzie nacisk na poprawę komunikacji, wypracowania kompromisów, naukę mówienia o własnych uczuciach zarówno pozytywnych, jak i negatywnych. Istotą tego rodzaju terapii jest też zmiana proporcji pomiędzy zachowaniami awersyjnymi (płacz, groźby, kłótnie), a zachowaniami nagradzającymi, na rzecz tych nagradzających.
Komunikacyjna terapia rodzinna
W tej metodzie psychoterapii rodzinnej podstawą dla zrozumienia przyczyn problemów w rodzinie jest analiza sposobu komunikacji pomiędzy jej członkami. Celem terapii jest więc zmiana dysfunkcjonalnych wzorców komunikacji, co skutkuje polepszeniem relacji w rodzinie.
Strukturalna terapia rodzinna
Ten rodzaj terapii zakłada, że rodzina tworzy pewnego rodzaju strukturę, a zaburzenie zaczyna się rozwijać w momencie, gdy struktura ta jest za mało elastyczna i nie potrafi dostosowywać się do zmieniającego się otoczenia. Celem terapii jest zmiana struktury rodziny tak, aby w przyszłości była w stanie radzić sobie z rozwiązywaniem pojawiających się problemów.
Psychoterapia rodzin – gdzie udać się po pomoc?
W sytuacji, gdy czujemy, że w naszej rodzinie pojawiły się trudności, warto skorzystać z terapii rodzinnej. Istnieje wiele miejsc, które oferują bezpłatną pomoc psychologiczną w ramach kontraktu z NFZ. Najczęściej są to Poradnie Zdrowia Psychicznego, w których można umówić się na konsultacje, w których trakcie podejmujemy decyzję o przystąpieniu do terapii. Ważne jest, że do psychoterapeuty i psychologa potrzebne jest skierowanie od lekarza pierwszego kontaktu (nie ma takiej potrzeby w przypadku wizyty u psychiatry).
Kolejnym sposobem jest rozpoczęcie psychoterapii rodzinnej w ramach prywatnych, płatnych wizyt. Istnieje wiele psychoterapeutów systemowych zajmujących się pomocą w przezwyciężaniu trudności rodzinnych. W sytuacji, gdy wizyta bezpośrednia u terapeuty nie jest możliwa, można skorzystać z terapii online, która jest doskonałą alternatywą dla klasycznej formy terapii.
Psychoterapia rodzinna i jej efekty
Głównym i najważniejszym efektem, jaki niesie za sobą terapia rodzinna, jest poprawa funkcjonowania rodziny poprzez wyeliminowanie problemu, z jakim się zgłosiła. Niejednokrotnie jest to długotrwały proces, wymagający wieloetapowego podejścia. Terapia rodzinna wpływa również na poprawę komunikacji w rodzinie. W bezpiecznym miejscu, jakim jest gabinet psychoterapeutyczny, często ujawniane są dawno skrywane emocje i żale. Terapia wpływa także na poprawę bliskości w rodzinie, zwiększenie uważności na drugiego człowieka i jego potrzeby. Pozwala nauczyć się wyznaczania własnych granic oraz respektowania granic innych członków rodziny.
Aby uzyskać dodatkowe informacje, wsparcie lub w przypadku wątpliwości zadaj pytanie autorowi: mgr Barbara Wróblewska (zapytaj)
Literatura
Reguła D. (2008). Terapia rodzinna. Przegląd teorii. Terapia uzależnienia i współuzależnienia.
