W dzisiejszych czasach coraz więcej osób zmaga się z trudnościami natury psychicznej. Pomimo tego, że psychoterapia jest coraz bardziej rozpowszechnioną metodą leczenia, nadal istnieje wiele wątpliwości dotyczących tego, czym właściwie jest psychoterapia, na czym polega, jakie są rodzaje psychoterapii, cele oraz jej skuteczność w odniesieniu do różnych zaburzeń. W poniższym artykule wyjaśnione zostaną wyżej wymienione zagadnienia dotyczące psychoterapii.
Co to jest psychoterapia?
Psychoterapia jest metodą stosowaną w leczeniu zaburzeń psychicznych oraz służącą do poprawy ogólnego funkcjonowania naszej psychiki. Psychoterapia obejmuje cykl spotkań pomiędzy psychoterapeutą a klientem i opiera się przede wszystkim na wytworzeniu relacji terapeutycznej, opartej na zaufaniu i poczuciu bezpieczeństwa.
Na początku jej istnienia psychoterapia koncentrowała się wokół dwóch nurtów – psychoanalitycznego oraz behawioralnego. W kolejnych latach wyłonił się nurt systemowy oraz humanistyczny. To, czym jest psychoterapia, ściśle zależy od nurtu, w którym pracuje psychoterapeuta. W podejściu psychoanalitycznym podkreśla się istotę czynników wewnątrzpsychicznych, które odgrywają główną rolę w powstawaniu zaburzeń. W podejściu poznawczo-behawioralnym za istotne uważa się czynniki pojawiające się w procesie uczenia (nieprawidłowe nawyki) oraz sposób interpretacji trudnych wydarzeń życiowych. Nurt systemowy uznaje, że aby móc zidentyfikować źródło problemu u danej osoby, należy rozpatrywać ją w kontekście całego systemu, którego jest częścią (system rozumiany jest tu, jako środowisko, w którym dana osoba żyje). Natomiast nurt humanistyczny podkreśla wagę przyszłych wydarzeń i samorozwoju, jako kluczowych aspektów wpływających na dobrostan psychiczny.
Na czym polega psychoterapia?
Psychoterapia pozwala na przyjrzenie się przeżywanym trudnościom z innej perspektywy. Relacja z psychoterapeutą daje poczucie bezpieczeństwa i pozwala na poznanie opinii osoby, z którą nie jesteśmy związani emocjonalnie. Niejednokrotnie też opowiedzenie o przeżywanych emocjach obcej osobie jest łatwiejsze. Psychoterapia, poprzez nawiązanie relacji terapeutycznej pomiędzy psychoterapeutą a klientem, pozwala na dotarcie do głęboko skrywanych emocji, które latami mogły być wypierane i nieuświadamiane. Ze względu na to, że są to emocje trudne do wydobycia, często terapia jest procesem długotrwałym, jednak przynoszącym ulgę w codziennym funkcjonowaniu.
Rodzaje psychoterapii
W zależności od tego, z jakimi trudnościami się zmagamy oraz jakie cele chcemy wypracować w trakcie psychoterapii, możemy zdecydować się na różne rodzaje psychoterapii. Do głównych rodzajów zaliczamy: psychoterapię indywidualną, psychoterapię grupową, psychoterapię par oraz psychoterapię dzieci i młodzieży.
Psychoterapia indywidualna
Psychoterapia indywidualna przeznaczona jest dla osób dorosłych, młodzieży oraz dzieci. Polega ona na cyklicznych spotkaniach, w których uczestniczą psychoterapeuta oraz klient. Częstotliwość takich spotkań jest różna, najczęściej jest to od jednego do kilku spotkań w tygodniu. Czas trwania terapii to od kilku tygodni do kilku lat, w zależności od celów, które chcemy osiągnąć. Terapia indywidualna opiera się na wytworzonej relacji terapeutycznej pomiędzy psychoterapeutą a klientem, dzięki której w atmosferze zaufania i bezpieczeństwa przepracowywane są trudności, z jakimi zmaga się klient oraz wypracowywane są nowe sposoby myślenia i odczuwania.
Psychoterapia grupowa
Psychoterapia grupowa głównie przeznaczona jest dla osób dorosłych, czasem dla młodzieży. Polega na zastosowaniu technik terapeutycznych wobec grupy pacjentów. Sesje terapeutyczne odbywają się w zależności od celu psychoterapii od jednego w miesiącu do kilku spotkań w tygodniu. Liczebność osób uczestniczących w terapii grupowej to od sześciu do szesnastu osób. Spotkania odbywają się z udziałem jednego bądź dwóch psychoterapeutów. Terapia grupowa trwa zazwyczaj od kilku miesięcy do kilku lat.
W psychoterapii grupowej na zmianę zachowania każdej z osób w grupie wpływa relacja terapeutyczna pomiędzy daną osobą a terapeutą, ale także relacje pomiędzy członkami grupy terapeutycznej. Ta forma psychoterapii pozwala na poprawę kontaktów interpersonalnych oraz rozwój zdolności wewnątrzpsychicznych w oparciu o relację z innymi ludźmi. Grupa terapeutyczna może stanowić również wsparcie w przechodzeniu trudnych momentów w życiu.
Psychoterapia dla par
Psychoterapia dla par jest to forma pomocy przeznaczona dla osób będących w związkach zarówno formalnych, jak i nieformalnych. Jest to cykl spotkań, w których uczestniczy para oraz psychoterapeuta. Celem psychoterapii dla par jest dotarcie do źródła trudności, które spowodowały obniżenie zadowolenia z relacji między partnerami. Sesja terapeutyczna zazwyczaj trwa 90 minut. Podczas spotkań każda ze stron ma czas na wypowiedzenie się, przedstawienie swojego punktu widzenia oraz opowiedzenie o trudnościach, które w tym momencie dostrzega w relacji. Psychoterapia par wpływa na poprawę komunikacji w związku, spojrzenie na trudności z innej perspektywy oraz wzmocnienie więzi i bliskości.
Psychoterapia dzieci i młodzieży
Psychoterapia dzieci i młodzieży jest to forma pomocy skierowana do dzieci oraz nastolatków, którzy zmagają się z trudnościami m.in. takimi jak: zachowania agresywne, trudności w kontroli emocji, przeżyte traumy, rozwód w rodzinie, śmierć bliskiej osoby, trudności w grupie rówieśniczej, apatia, smutek oraz każde inne zachowania zaobserwowane przez rodziców, które znacząco odbiegają od wcześniejszego zachowania dziecka.
Pierwsze spotkanie odbywa się tylko w obecności rodziców dziecka oraz psychoterapeuty. Podczas tej wizyty specjalista dokonuje wstępnego wywiadu oraz zapoznaje się z objawami, które zaniepokoiły rodziców. W kolejnym spotkaniu uczestniczy także dziecko. Spotkania psychoterapeutyczne z dzieckiem mogą odbywać się w obecności rodziców, natomiast w sytuacji, gdy psychoterapeuta uzna to za konieczne, część spotkań może być przeprowadzone tylko z dzieckiem. W takim przypadku raz na kilka sesji psychoterapeuta przeprowadza rozmowę tylko z rodzicami, w której omawia proces terapeutyczny. Gdy psychoterapia dotyczy dzieci w wieku nastoletnim, omawianie procesu odbywa się także w ich obecności, a psychoterapeuta jest zobowiązany do zachowania poufności i nieinformowania rodziców nastolatka o szczegółach sesji, chyba że istnieje prawdopodobieństwo zagrożenia życia lub zdrowia nastolatka bądź innych osób.
Jak wygląda psychoterapia?
Psychoterapia jest procesem, w którego przebiegu możemy wyszczególnić pewne fazy. Pierwszą z nich jest faza początkowa, czyli tzw. konsultacje psychoterapeutyczne. Obejmują one zazwyczaj od dwóch do czterech spotkań, w których trakcie klient oraz psychoterapeuta nawiązują kontakt, diagnozowany jest problem, z którym zgłosił się klient oraz zawierany jest kontrakt terapeutyczny. Kontrakt jest ważnym aspektem fazy początkowej, ponieważ w nim zapisane są wszystkie szczegóły dotyczące procesu psychoterapeutycznego (cele, częstotliwość spotkań, przewidywany czas psychoterapii, cena za sesję psychoterapeutyczną). Proces psychoterapeutyczny uważa się za rozpoczęty, w momencie obopólnej zgody klienta oraz psychoterapeuty na warunki zawarte w kontrakcie. W każdym momencie trwania kontraktu klient może wycofać się z psychoterapii, bez ponoszenia z tego tytułu żadnej odpowiedzialności.
Po fazie początkowej następuje tzw. faza środkowa psychoterapii. Charakterystyczne dla tej fazy jest poznawanie przez klienta samego siebie, refleksja nad ewentualnymi przyczynami przeżywanych trudności, wgląd w mechanizmy własnego funkcjonowania. W trakcie tej części psychoterapii często dochodzi do ujawnienia emocji skrywanych latami oraz konfrontacji z nimi. Ze względu na to, że zazwyczaj są to bardzo trudne emocje, etap ten jest niejednokrotnie ciężki dla klienta, natomiast niezbędny do odzyskania kontroli nad własnym życiem.
Ostatnią fazą psychoterapii jest faza końcowa, której głównym celem jest praca nad utrwaleniem zmian, do których doszło na wcześniejszych etapach procesu terapeutycznego. W tej fazie następuje również stopniowe przygotowanie klienta do zakończenia terapii, co jest bardzo istotne w przypadku terapii długoterminowych, w których relacja z psychoterapeutą jest silna i jej zakończenie może wywoływać negatywne emocje.
Cele psychoterapii
Psychoterapia może pomagać w realizacji wielu różnych celów. Do głównych zaliczamy m.in.:
- praca nad usunięciem przyczyn, które wpłynęły na pojawienie się zaburzeń psychicznych,
- pomoc w zrozumieniu i uświadomieniu sobie wpływu przeszłych wydarzeń na teraźniejsze funkcjonowanie,
- przepracowanie przeszłych wydarzeń i zminimalizowanie ich wpływu na obecne życie,
- odzyskanie kontroli nad własnym życiem,
- uświadomienie sobie własnych potrzeb,
- uzyskanie wsparcia w trudnych momentach w życiu,
- poprawa relacji interpersonalnych,
- wypracowanie nowych sposobów reagowania na sytuacje trudne i stresujące,
- praca nad poprawą samooceny oraz wiary we własne możliwości.
Czy psychoterapia jest skuteczna?
Większość badań skupiających się nad skutecznością psychoterapii jednoznacznie potwierdza, że psychoterapia jest skuteczną metodą prowadzącą do pozytywnych efektów. U około 75 - 80% osób, które uczęszczają na psychoterapię, zauważalna jest widoczna poprawa funkcjonowania. W niektórych przypadkach psychoterapia jest bardziej skuteczną formą pomocy niż leczenie farmakologiczne. Z badań wynika również, że nurt psychoterapeutyczny, w którym prowadzona jest terapia, nie ma istotnego wpływu na jej skuteczność. Czynnikiem, który jest niezwykle ważny i warunkuje efektywność psychoterapii, jest relacja terapeutyczna, wytworzona pomiędzy psychoterapeutą a klientem.
Ile kosztuje psychoterapia?
Cena psychoterapii jest różna i nie jest ściśle określona. Zależy ona od indywidualnych ustaleń psychoterapeuty. Często na jej wpływ ma miasto, w którym psychoterapeuta przyjmuje oraz jego doświadczenie. Można jednak założyć, że koszt sesji psychoterapii indywidualnej waha się między 80 a 150 złotych za 50 minut. W przypadku psychoterapii par cena jest wyższa, ponieważ spotkanie takie trwa dłużej, zazwyczaj 90 minut, a jego koszt to 150 – 250 złotych. W przypadku psychoterapii grupowej koszt zazwyczaj wynosi 80 – 100 złotych za spotkanie trwające 1,5 – 2 godziny.
Psychoterapia online – alternatywa dla tradycyjnego leczenia
Psychoterapia online jest formą terapii, w której sesje odbywają się za pośrednictwem internetu. Do przeprowadzenia takiego spotkania potrzebny jest komputer, tablet lub telefon z dostępem do internetu. Wybór tego rodzaju psychoterapii jest dobrym pomysłem dla osób, które mają opór przed spotkaniami bezpośrednimi. Poczucie, że możemy porozmawiać z psychoterapeutą w zaciszu własnego domu, dla wielu osób będzie czynnikiem, który może pozytywnie wpłynąć na proces terapeutyczny. Dodatkowo spotkania online są idealną alternatywą dla osób, które mają nienormowany czas pracy oraz często wyjeżdżają.
Dzięki psychoterapii online proces terapeutyczny może być kontynuowany, nawet w przypadku wyjazdu czy delegacji. Skuteczność tego rodzaju psychoterapii jest porównywalna z jej klasyczną formą. Ważne jest, aby podczas trwania sesji osoba, która z niej korzysta, mogła swobodnie rozmawiać, nie była niczym rozpraszana oraz znajdowała się sama w pomieszczeniu. Przeciwwskazaniami do skorzystania z psychoterapii online są myśli samobójcze, stany psychotyczne, zachowania autoagresywne oraz silne uzależnienia od substancji psychoaktywnych.
Aby uzyskać dodatkowe informacje, wsparcie lub w przypadku wątpliwości zadaj pytanie autorowi: mgr Barbara Wróblewska (zapytaj)
Literatura
Vinogradov S., Yalom I. (2007). Psychoterapia grupowa. Krótki przewodnik dla terapeutów. Warszawa: Instytut Psychologii Zdrowia.
Styła R. (2020). Psychoterapia, zasadnicze koncepcje i techniki pracy. Warszawa: Wydawnictwo AEH.
