Samotne macierzyństwo – zarówno to z wyboru, jak i na skutek okoliczności zewnętrznych obarczone jest wieloma trudnościami dnia codziennego. Nie musi jednak być ocenianie w kontekście jednoznacznie negatywnym. Relacja matki z dzieckiem ma szczególne znaczenie dla obojga z nich. Warto jednocześnie wskazać, że w rodzinie niepełnej trudniejszy jest proces socjalizacji dziecka, bo ma ono do czynienia z tylko jednym wzorem osobowym.
Samotne rodzicielstwo – przyczyny
- Rodzina osierocona na skutek śmierci jednego z rodziców.
- Rodzina rozbita (rozwód, separacja, porzucenie rodziny przez jednego z rodziców).
- Rodzina niezamężnej matki z dzieckiem (coraz częściej jest wynikiem świadomej decyzji kobiety, sprzyja temu wzrost poziomu wykształcenia i aktywności zawodowej kobiet).
- Rodzina niepełna czasowo (np. ze względu na migrację zarobkową).
Współczesna kobieta – oczekiwania społeczne
Przemiany społeczne na przestrzeni lat sprawiły, że rola kobiety w środowisku, zarówno domowym, jak i zawodowym uległa przemianie. Kobieta coraz częściej łączy obowiązki zawodowe, samorozwój z obowiązkami rodzinnymi. Współczesna kobieta powinna być zarazem przedsiębiorcza oraz ciepła i opiekuńcza. U podstaw jej sukcesu życiowego leży zdolność zrównoważenia ról związanych z rodziną i pracą.
Samotna matka i jej emocje
W przypadku matek samotnie wychowujących dzieci trudniejsze do osiągnięcia jest pogodzenie obowiązków zawodowych i rodzicielskich. Z tego też powodu często doświadczają one frustracji, poczucia niesprawiedliwości, niemożliwości pełnego realizowania się (np. nie mogę pojechać na dwudniowe szkolenie, bo nie ma kto zaopiekować się dzieckiem). Stan ten wpływa niekorzystnie na ich kondycję psychiczną, jak również rzutuje na emocje dziecka i jego relacje z matką (dziecko może mieć poczucie, że jest dla matki ciężarem, że ją ogranicza – często niestety nie są to bezpodstawne uczucia, bo słyszy takie komunikaty wprost od niej).
Biorąc pod uwagę sytuację prawną w Polsce, to matki zazwyczaj sprawują codzienną opiekę nad dziećmi. Generalnie jest to zgodne z ich potrzebami i oczekiwaniami (np. podczas rozwodu), jednak ma też swoje konsekwencje, tak indywidualnie dla matki, jak i dziecka, a właściwie całej rodziny. Bo biorąc pod uwagę potrzeby dziecka, jego rodzice nadal są dla niego rodziną, rozbitą, niepełną, ale rodziną. Rodziną, w której obserwujemy inne mechanizmy, emocje i problemy niż w rodzinie pełnej, ale nadal rodziną, co z punktu widzenia rozwoju dziecka jest niezwykle istotne. Umiejętność rozdzielenia spraw partnerskich od rodzicielskich, skupienie się na sprawach dziecka, a nie wzajemnych żalach partnerów wobec siebie ma tutaj kluczowe znaczenie.
Samotne macierzyństwo – konsekwencje
Konsekwencje samotnego rodzicielstwa różnią się w przypadku kobiet i mężczyzn. Matki samotnie wychowujące dzieci podają: problemy zdrowotne, gorsze samopoczucie, zmiana roli społecznej, trudna sytuacja finansowa, ograniczony rozwój zawodowy/niemożność podjęcia pracy związanej z wyjazdami, konieczność korzystania ze wsparcia instytucjonalnego, trudności w ponownym nawiązaniu satysfakcjonującej relacji partnerskiej. Fakt, że nie mają z kim dzielić codziennych obowiązków domowych, powoduje, że są nimi przeciążone.
Praca, opieka nad dziećmi, prowadzenie domu skutkują tym, iż brakuje im czasu dla siebie – czasu na relaks, odpoczynek, rozwijanie swoich zainteresowań. W konsekwencji, matki samotnie wychowujące dzieci oprócz przeciążenia i zmęczenia, częściej niż matki w pełnych rodzinach, odczuwają poczucie winy, niskiej wartości, osamotnienia, żal (m. in. do ojca dziecka, że na nowo ułożył sobie życie), stres, depresję. Często wskazują też na posiadanie mniejszej grupy przyjaciół, gdyż w nadmiarze obowiązków nie mają czasu na spotkania, nie mają z kim zostawić dzieci. Samotne matki podają, że mimo trudności, z jakimi na co dzień się zmagają, dostrzegają też u siebie większą siłę, determinację, zaradność, dobrą organizację czasu. Wynika to w dużej mierze z tego, że mają poczucie, a często faktycznie tak jest, że są zdane tylko na siebie.
Pomoc dla samotnej matki
W pierwszej kolejności warto wskazać na bezcenną rolę wsparcia społecznego – rodziców, rodzeństwa, przyjaciół, sąsiadów. Ważne, aby mieć wokół siebie osoby dostępne – tak emocjonalnie, jak i fizycznie, do których można się zwrócić po pomoc. Warto zadbać o swój dobrostan psychiczny, bo dzieci są spokojne i szczęśliwe wtedy, gdy ich rodzice są zadowoleni. Sfrustrowana samotna matka stanowi zagrożenie dla prawidłowego rozwoju emocjonalno-społecznego swojego dziecka. Ważne, aby mimo natłoku obowiązków znaleźć chwilę tylko dla siebie – godzinę czy całe popołudnie, byle móc pomyśleć o innych sprawach niż codzienne, zrelaksować się, zregenerować organizm tak fizycznie, jak i emocjonalnie. Być może najłatwiej będzie to zrobić wtedy, gdy dziecko będzie spędzało czas ze swoim ojcem.
W sytuacjach trudnych matki samotnie wychowujące dzieci mogą zgłosić się po pomoc do Powiatowych Centrów Pomocy Rodzinie, fundacji czy stowarzyszeń, a także psychologa czy pedagoga w placówce edukacyjnej ich dziecka. Bywa też tak, że dla prawidłowego funkcjonowania matka powinna skorzystać z terapii indywidualnej, gdy jej osobiste trudności zaburzają jej funkcjonowanie w roli matki. Czasem warto rozważyć także terapię rodzinną, jeśli pojawiają się trudności wychowawcze, konflikty matka-dziecko i inne. Jeśli chodzi o rozwiązania systemowe i prawne, to w Polsce dzieci samotnych rodziców mają pierwszeństwo w przyjęciach do żłobków i przedszkoli, niejednokrotnie dostają także wsparcie finansowe w formie zasiłków, zapomóg itp.
Zapraszamy na profil autora na avigon.pl - wejdź i umów wizytę u mgr Monika Sroka-Ossowska
