Nie od dziś wiadomo, że rynek pracy jest dynamiczny, zmienia się pozycja i znaczenie pracowników i pracodawców, mam tu na myśli m.in. tzw. rynek pracownika vs. rynek pracodawcy. O zmianach na rynku pracy mówi się dużo, szczególnie obecnie w związku z pandemią i wywołanym nią kryzysem gospodarczym, przynajmniej w niektórych branżach.
Co zatem liczy się obecnie na rynku pracy? Jakie kompetencje cenią sobie pracodawcy? Jakimi umiejętnościami może „zaimponować” przyszły pracownik swojemu potencjalnemu pracodawcy? Odpowiadając na te pytania, coraz większe znaczenie w procesie rekrutacji i kontynuowania współpracy na gruncie zawodowym mają kompetencje miękkie, takie jak np. odporność na stres czy umiejętność pracy w zespole.
Co to są kompetencje miękkie? Definicja
W psychologii pojęcie „kompetencje” wprowadził w 1959 r. R. White, który zajmował się problematyką wywierania wpływu na otoczenie. Definiował on ten termin jako specyficznie rozumianą umiejętność, a więc każdą taką umiejętność, która przyczynia się do interakcji z otoczeniem, utożsamiając ją tym samym z umiejętnościami społecznymi. Natomiast zgodnie z definicją Słownika Języka Polskiego PWN kompetencje to zakres czyjejś wiedzy, umiejętności i doświadczenia. Wnioskujemy o nich na podstawie konkretnych zachowań jednostki.
Kompetencje miękkie często utożsamiane są z kompetencjami społecznymi. Pojęcia te nie są jednak tożsame, choć potocznie bywają niejednokrotnie używane zamiennie. Pojęcie „kompetencje miękkie” jest nadrzędne i zawiera w sobie kompetencje z obszaru kompetencji społecznych, organizacyjnych, emocjonalnych, poznawczych i osobistych. Często używany termin „kompetencje emocjonalno-społeczne” zgodnie z definicją Matczak rozumiemy jako złożone umiejętności warunkujące efektywność regulacji emocjonalnej i radzenia sobie w różnego rodzaju sytuacjach społecznych.
Kompetencje miękkie i twarde – różnice
Kompetencje miękkie są zarówno wrodzone, jak i nabyte (w wyniku procesu uczenia się, treningu społecznego, doskonalenia). Związane są z naszym charakterem, wartościami, poglądami i zasadami, jakimi kierujemy się w życiu. Określają nasze relacje społeczne i pomagają nam w funkcjonowaniu wśród ludzi, zarówno w życiu prywatnym, jak i w miejscu pracy. Umiejętności miękkie nie podlegają certyfikacji, nie da się ich w sposób jednoznaczny zmierzyć, wnioskujemy o nich na podstawie konkretnych zachowań danego człowieka. Zwykle przejawiają się one w sposób „nieświadomy”, automatyczny.
Kompetencje twarde to cechy konkretne, mierzalne, niezbędne do wykonywania danej pracy. Można je potwierdzić dyplomami, certyfikatami, świadectwami. Do tej grupy kompetencji zaliczamy przede wszystkim posiadaną wiedzę i umiejętności. Pracodawca może je bez większego problemu zweryfikować (już na rozmowie kwalifikacyjnej) na podstawie doświadczenia zawodowego, uzyskanych certyfikatów, poprzez testy czy zadania.
Kompetencje twarde są związane bezpośrednio z naszym profilem zawodowym. Z tego powodu często są one określane kompetencjami bazowymi (podstawowymi), bez których nie mamy możliwości udziału w procesie rekrutacji na określone stanowisko. Możemy wśród nich wymienić np.: znajomość obsługi danego programu czy języka obcego, prawo jazdy określonej kategorii, obsługa kasy fiskalnej, uprawnienia pilota wycieczek, obsługa wózka widłowego.
Umiejętności twarde są niezbędne, aby wykonywać dany zawód, jednak znacznie łatwiej je wytrenować. Z kolei kompetencje miękkie (w tym umiejętności interpersonalne) wyćwiczyć znacznie trudniej — są jednak uniwersalne, przydają się w każdym zawodzie i generalnie ułatwiają funkcjonowanie w społeczeństwie. Dla przykładu: łatwiej i szybciej nauczyć nowego pracownika obsługi kasy fiskalnej niż odporności na stres. O tym, jak rozwijać kompetencje miękkie piszę poniżej.
Przykłady kompetencji miękkich
Lista kompetencji miękkich jest długa, kompetencje te można rozpatrywać z poziomu mniej lub bardziej szczegółowego. Mogą one być postrzegane jako uniwersalne albo specyficzne dla danej grupy zawodowej. O oczekiwaniach pracodawców w odniesieniu do kompetencji miękkich można wnioskować bezpośrednio z ogłoszenia o pracę, w którym często są umieszczane wymagane bądź mile widziane kompetencje.
Innych kompetencji miękkich oczekuje się od pracownika a nieco innych od kierownika. W przypadku stanowisk kierowniczych cenione są kompetencje miękkie takie jak: wyznaczanie celów i planowanie pracy zespołu, budowanie zespołu i rozwiązywanie konfliktów, delegowanie i egzekwowanie zadań oraz kontrolowanie pracy zespołu, przewodzenie i motywowanie pracowników, obiektywna ocena i dbałość o rozwój pracowników, zarządzanie zmianą.
Efektywny pracownik to samodzielny pracownik. Przejawia on takie umiejętności miękkie jak: zaangażowanie w pracę, planowanie/organizację pracy i kontrolę realizacji działań, ocenę i analizę ryzyka, opanowanie i efektywność pracy pod presją. Coraz większe znaczenie pracodawcy przywiązują do współpracy i relacji z ludźmi, a te związane są z takimi umiejętnościami jak: komunikatywność (komunikacja werbalna i niewerbalna), argumentowanie, umiejętność pracy zespołowej, radzenie sobie z konfliktami.
Wśród kompetencji miękkich nie sposób pominąć tych z grupy umiejętności analityczno-syntetycznych oraz posługiwania się informacjami. Na poziomie bardziej szczegółowym mówimy tutaj o: gromadzeniu i analizowaniu informacji, wyciąganiu wniosków i proponowaniu rozwiązań, podejmowaniu decyzji i braniu odpowiedzialności za własne działania. Często podkreślanymi kompetencjami miękkimi są także: kreatywność i radzenie sobie ze zmianą, nastawienie na rozwój własny i podnoszenie kwalifikacji, dzielenie się wiedzą i doświadczeniem.
Umiejętności miękkie – jak je rozwijać?
Czy rozwijanie kompetencji miękkich jest możliwe? Tak. Czy można to robić samemu? Tak, warto podejmować takie próby, jednak aby zwiększyć skuteczność i efektywność tych oddziaływań, wskazane jest skorzystanie z pomocy specjalisty np. doradcy zawodowego, coacha czy trenera. Wśród najczęściej stosowanych metod rozwijania umiejętności miękkich znajdują się:
- Trening społeczny – samodzielne zdobywanie doświadczeń podczas codziennych aktywności; wchodzenie w relacje z innymi i niejako „sprawdzanie się” – bardzo cenne są tutaj konstruktywne informacje zwrotne od partnerów interakcji. Zgodnie z teorią uczenia się, powtarzając pewne sekwencje/repertuary zachowań stają się one nawykowe i automatyczne.
- Psychoedukacja – udział w wykładach czy kursach, podczas których omawiane są zagadnienia dotyczące określonych kompetencji i zachowań kluczowych np. w miejscu pracy. Teoretyczna wiedza może pomóc w modyfikacji naszych dotychczasowych zachowań. Warto tutaj wskazać, że metoda ta jest mało skuteczna dla osób, u których dana kompetencja np. odporność na stres jest na bardzo niskim poziomie (wówczas zalecane są metody bardziej praktyczne).
- Treningi/warsztaty – ćwiczenie pod okiem eksperta, nabywanie w praktyce nowych umiejętności; ćwiczenia, symulacje, odgrywanie scenek, filmowanie i omawianie swoich zachowań dostarczają dużej dawki wiedzy, a bezpośrednie informacje zwrotne od eksperta pozwalają bardziej skutecznie doskonalić kompetencje miękkie.
- Coaching – „jest sztuką wspierania ludzi w rozwoju”, dzięki bezpośredniej współpracy z coachem możemy na bieżąco analizować swoje zachowanie, planować i wdrażać w praktyce preferowany przez siebie sposób wykorzystania nowych umiejętności w życiu osobistym i zawodowym. Coaching buduje pewność siebie, wzmacnia wybór i prowadzi do zmian zgodnie z oczekiwaniami i kierunkiem myślenia uczestnika coachingu.
- Wsparcie psychologiczne – konsultacje z psychologiem są szczególnie istotne w przypadku osób z niską samooceną, małym poczuciem sprawstwa, obniżoną motywacją czy szybkim zniechęcaniem się.
Reasumując, kompetencje miękkie mają coraz większe znaczenie na rynku pracy, można i warto je doskonalić. Z pewnością pomoc eksperta wpłynie pozytywnie na efektywność podejmowanych przez nas działań, a specjalistów w tym zakresie znajdziecie Państwo także na avigon.pl. Już dziś zainwestuj w swój sukces, powodzenia!
