Używki wśród młodzieży były, są i będą obecne. Trudno jest je całkowicie wyeliminować, jednak świadomość rodziców i nastolatków co do przyczyn sięgania po używki, jak również ich skutków, może stanowić czynnik ochronny. Warto o tym pamiętać szczególnie w wakacje, kiedy młodzież ma więcej czasu wolnego, więcej swobody i mniej kontroli ze strony osób dorosłych (np. nauczycieli). Stosunkowo łatwa dostępność różnorodnych substancji psychoaktywnych sprzyja ich stosowaniu, czy to jednorazowo, czy regularnie.
Przyczyny sięgania po używki wśród młodzieży
Przyczyny sięgania po używki przez młodzież są różne i zwykle są w dużej mierze związane ze specyfiką okresu dojrzewania. Jest to trudny czas, moment buntów i lekceważenia wszystkiego, przed czym ostrzegają dorośli. Sięganie po alkohol lub narkotyki bywa próbą ucieczki, a także młodzieńczą chęcią doznania nowych wrażeń, ciekawością, szukaniem własnego ja. Ponadto pokusa spróbowania tak łatwo dostępnych, aczkolwiek zakazanych substancji, jest bardzo duża, a chęć bycia dorosłym, imponowania rówieśnikom popycha w stronę używania substancji psychoaktywnych.
Bardzo często przyczyną sięgania po alkohol, papierosy czy narkotyki, jest przeżywanie przez młodzież osobistych problemów m. in. niska samoocena, doświadczanie przemocy, zaburzone relacje rodzinne czy rówieśnicze, brak akceptacji ze strony innych. Duże znaczenie ma także presja grupy rówieśniczej, bowiem przyjmowanie danej substancji niejednokrotnie jest przepustką, dającą możliwość uczestniczenia w danej grupie, zapewnienie dobrej zabawy. A przecież dla nastolatków to właśnie rówieśnicy liczą się najbardziej. Często pojawia się także myślenie, że pozwoli im to uwolnić się od stresu, zapomnieć o własnych problemach. Warto również podkreślić, że czasami młodzież sięga po alkohol/narkotyki z powodu nudy. Dlatego szczególnie w okresie wakacji, gdy czasu wolnego jest dużo więcej, warto zadbać o jego dobrą organizację – z pewnością wsparcie, pomysłowość, jak również pewna kontrola rodziców są tutaj wskazane.
Alkohol wśród młodzieży
Najbardziej rozpowszechnioną substancją psychoaktywną używaną przez młodzież jest alkohol. Picie i upijanie się młodych ludzi stanowi duży problem. Bardzo często uzależnienie od alkoholu spowodowane jest zbyt wczesnym sięganiem po niego. Picie alkoholu przed okresem dojrzewania i w jego trakcie może znacznie wpłynąć na rozwój zarówno psychiczny, jak i fizyczny, utrudniać uczenie się, zapamiętywanie, a także zaburzać prawidłowe relacje interpersonalne. Wg badania CBOS w ciągu miesiąca poprzedzającego badanie w 2018 roku: 74% (72% w 2016) uczniów przynajmniej raz piło piwo, 62% (63% w 2018) – wódkę i inne mocne 237 alkohole, a 43% (41% w 2016) – wino. Statystyki mówią same za siebie, jak poważny jest to problem. Z pewnością łatwa dostępność i stosunkowo niska cena sprzyjają sięganiu przez młodzież po alkohol.
Narkotyki wśród nastolatków
Narkotyki są dużym zagrożeniem dla młodzieży. Każdy narkotyk oddziałuje inaczej na organizm różnych osób, jego przyjmowanie może wywoływać diametralnie różne efekty, nawet przy takiej samej dawce przyjętej substancji (od euforii, po paniczny lęk czy nawet próby samobójcze). Niestety, Polska jest jednym z głównych producentów amfetaminy w Europie, od kilku lat produkowana jest tu również metaamfetamina. Wybór narkotyków wciąż się zwiększa, a oprócz „tradycyjnych” narkotyków w 2008 roku dotarły do Polski nowe substancje psychoaktywne („dopalacze”). Badanie CBOS w 2018 roku pokazuje, że najwięcej uczniów sięga po marihuanę i haszysz.
Skutki stosowania używek przez nastolatków - uzależnienie
Różnego rodzaju używki sprawiają, że nasza percepcja i działanie są zniekształcone, mało precyzyjne, a czasami wręcz zupełnie nieadekwatne do sytuacji, w tym niebezpieczne czy agresywne. Warto mieć tego świadomość sięgając po nie, gdyż skutki mogą być nieodwracalne np. spowodowanie wypadku ze skutkiem śmiertelnym, utopienie się, gwałt. Stosowanie używek wśród młodzieży może ponadto prowadzić do uzależnienia. Granica między tym, co jeszcze kontroluję, a tym, co jest już poza mną, jest bardzo cienka, a negatywne skutki uzależnienia są widoczne w każdej sferze funkcjonowania jednostki.
Według Krajowego Biura Do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii uzależnienie definiowane jest jako kompleks zjawisk fizjologicznych, behawioralnych i poznawczych, wśród których zachowania związane z przyjmowaniem substancji psychoaktywnych uzyskują wyraźną przewagę nad innymi, które były charakterystyczne dla danej osoby. Jest to zespół określonych objawów i zachowań, wywołanych nieodpartym pragnieniem przyjmowania substancji psychoaktywnych (tzw. głód psychiczny). Uzależniony, nawet gdy nie przyjmuje substancji psychoaktywnych, to do końca życia pozostaje osobą uzależnioną. Ryzyko uzależnienia pojawia się wraz z pierwszym sięgnięciem po używki – tak u dorosłych, jak i młodzieży.
Podsumowanie – Rodzicu, bądź czujny!
Reasumując, problem sięgania przez młodzież po używki jest duży. Jak zawsze wskazana jest profilaktyka, uświadamianie nastolatkom zagrożeń wynikających z sięgania po używki, ich długofalowych negatywnych konsekwencji, a także propagowanie zdrowego trybu życia. Bliskie relacje z rodzicami/nauczycielami stanowią dodatkowy czynnik ochronny. W przypadku rodziców nastolatków wskazana jest wzmożona czujność i szybka reakcja w sytuacji, gdy dostrzegą, że ich dziecko sięgnęło po używki.
