O tym, że rozwód jest wydarzeniem trudnym, tzw. kryzysem nienormatywnym i emocjonalnym trzęsieniem ziemi dla dorosłych, a przede wszystkim dla dzieci, nie trzeba chyba nikogo przekonywać. Na liście stresorów wg Holmesa i Rahe znajduje się on na drugim miejscu, tuż po śmierci współmałżonka. Zjawisko to – niestety – staje się coraz bardziej powszechne. Maleje ilość tradycyjnych rodzin, coraz częściej słyszymy o samotnym rodzicielstwie czy rodzinach patchworkowych.
Warto podkreślić, że rozwód jest procesem, nie dzieje się z dnia na dzień, często trwa długo przed złożeniem pozwu, jak również nie kończy się tuż po jego orzeczeniu w sądzie. Czasem jego konsekwencje – szczególnie emocjonalne – widoczne są latami i wymagają wsparcia psychologicznego. Jak poradzić sobie z rozwodem? Jak zminimalizować jego negatywne konsekwencje? Bo o całkowitej eliminacji raczej mówić nie możemy. Jak zadbać o dziecko, którego rodzice się rozwodzą?
Rozwód z perspektywy rodzica
Perspektywa ta różni się nieco w zależności od tego, czy inicjatywa rozstania jest z naszej strony, czy partnera. Bez względu jednak na to zmienia się nasza sytuacja prawna, finansowa, bytowa, emocjonalna, rodzicielska. Statystyki wskazują, że większa część pozwów rozwodowych składana jest przez kobiety, gdyż to one – w przeciwieństwie do mężczyzn – szybciej dostrzegają trudności pojawiające się w małżeństwie i są bardziej zdeterminowane, aby je rozwiązać, chociażby poprzez rozwód.
Podjęcie decyzji o rozwodzie jest szczególnie trudne dla osób, które zawarły ślub konkordatowy, a dla których sprawy religijne są istotne, jak również dla osób, które mają dzieci. Wówczas zarówno pod względem formalnym, jak i emocjonalnym jest to proces często dłuższy i bardziej obciążający emocjonalnie. Rozwód jest niejako tożsamy z rozpadem rodziny, co ma znaczenie szczególnie dla dzieci, ale także dorosłych, gdyż zmienia się wówczas charakter pełnionych przez nich ról. Często wiąże się to z trudnościami finansowymi, koniecznością zamiany domu z ogródkiem na mieszkanie w bloku, zmniejszonym wsparciem społecznym – część wspólnych znajomych wycofuje się z relacji z nami, aby nie musieć opowiadać się za jednym z małżonków.
Jak poradzić sobie po rozwodzie z dzieckiem w kwestii opieki i wychowania
Po rozwodzie przeorganizowania wymaga codzienne domowe życie i obowiązki, jak również opieka nad dzieckiem/dziećmi. Z mojej praktyki w opiniodawstwie sądowym wynika, że jest to obszar najbardziej konfliktogenny. I, mimo że na poziomie deklaracji rodzice zwykle mówią, że chcą uchronić dzieci przed dodatkowymi negatywnymi konsekwencjami ich rozstania, to zwykle robią dokładnie odwrotnie. Ogrom silnych emocji, z którymi sami muszą się zmierzyć, często utrudnia im racjonalną ocenę sytuacji, podejmują działania w sposób nieprzemyślany. Poczucie skrzywdzenia, zdrady, urazy, złość, wrogość, zawiść, chęć odwetu i zemsty to najczęściej wymieniane przez nich emocje. Dobro i interes dziecka postrzegają przez pryzmat własnych potrzeb, które często – obiektywnie - są różne od potrzeb dzieci.
Badania wskazują, że nie tyle sam rozwód rodziców, ile przedłużający się konflikt pomiędzy nimi wpływa negatywnie na sytuację emocjonalno-społeczną ich dzieci. Eskalujący latami konflikt na salach sądowych, szczególnie w kwestii opieki i kontaktów z dziećmi, prowadzi często do zaburzeń w relacjach pomiędzy dziećmi i rodzicami, a także trudności emocjonalnych. Warto uchronić się przed tym i przejść przez rozwód w sposób rozważny, minimalizując jego negatywne konsekwencje, zarówno dla dorosłych, jak i dzieci. Jak poradzić sobie z rozwodem? Uważajmy na tzw. „dobre rady” naszych bliskich. Im, podobnie jak nam, często trudno jest zachować dystans wobec całej sytuacji, a to może rodzić działania manipulacyjne czy odwetowe. Nie bójmy się natomiast skorzystać ze wsparcia psychologa czy mediatora, najlepiej już na początkowym etapie – zgodnie z dobrze znaną maksymą „lepiej zapobiegać niż leczyć”. Warto również wskazać, że sam fakt rozstania może mieć też swoje pozytywne aspekty, szczególnie gdy w związku była obecna przemoc. Często wiąże się on też z samorozwojem, zmianą trybu życia, wyglądu itp.
Rozwód z perspektywy dziecka – jak poradzić sobie po rozwodzie z dzieckiem
Jak dziecko ma sobie poradzić z rozwodem? Dla niego jest to emocjonalne trzęsienie ziemi, nieodwracalna zmiana, której często nie rozumie, nie wie, co go czeka – a to powoduje wzrost niepokoju, bo jak wiadomo, bardziej boimy się tego, czego nie znamy. Dzieci najwięcej uczą się przez obserwację dorosłych, więc jeśli rodzice nie radzą sobie z rozwodem, to dzieci najprawdopodobniej będą doświadczać podobnych trudności. Nie ma idealnej instrukcji, jak przeprowadzić dziecko przez rozwód, bo każde dziecko i rodzina jest inne – inna wrażliwość, potrzeby czy mechanizmy funkcjonowania. Warto jednak wskazać kilka istotnych elementów, które mogą być niejako czynnikami ochronnymi.
Jeśli podejmiecie decyzję o rozwodzie, zaplanujcie, co i kiedy powiecie dzieciom, przekażcie im tę informację wspólnie. Odbarczcie dzieci z poczucia winy, które często pojawia się i jest przez nich wręcz wprost komunikowane, gdy usłyszą o rozstaniu („czyli tata się wyprowadza, bo byłam niegrzeczna?”). Nie utwierdzajcie dzieci w ich przekonaniach i potrzebach, które są naturalne (potrzeba posiadania pełnej rodziny), ale w obecnej sytuacji niemożliwe do zrealizowania. Nie obiecujcie czegoś, czego nie jesteście pewni albo czego nie będziecie mogli spełnić. Zawiedzone zaufanie w takiej sytuacji tylko pogłębi problemy. Wystrzegajcie się stwierdzenia „ale nic się nie zmieni!”. W pierwszym odruchu wydaje się to w jakimś sensie chroniące i łagodzące, ale tylko się wydaje, bo jest to totalną bzdurą i fałszem, bo przecież zmieni się wszystko, tak dla dzieci, jak i dla was.
Unikajcie manipulacji i podważania nawzajem swojego autorytetu i kompetencji rodzicielskich. Dbajcie o to, aby dziecko miało kontakt z obojgiem rodziców, a także dziadkami. Jest to bardzo ważne dla jego poczucia tożsamości i rozwoju emocjonalno-społecznego. Jeśli sam fakt rozpadu rodziny niesie ze sobą długofalowe konsekwencje dla życia dziecka, to co dopiero dzieje się z nim, gdy zostaje włączone w konflikt rodziców?
Jak poradzić sobie z rozwodem - podsumowanie
Nie ulega wątpliwości, że rozwód zarówno dla dorosłego, jak i dziecka jest kryzysem, którego konsekwencje są wieloaspektowe i długofalowe. Mimo to warto również wskazać, że czasami może być on szansą na zmianę na lepsze, inne życie, szczególnie gdy doświadczaliśmy w nim przemocy fizycznej czy psychicznej lub gdy występowało uzależnienie.
Zapraszamy na profil autora na avigon.pl - wejdź i umów wizytę u mgr Monika Sroka-Ossowska
