ADHD czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej (inaczej zaburzenie hiperkinetyczne) objawia się zaburzeniami koncentracji, nadruchliwością, nadmierną impulsywnością. Często współwystępuje z innymi zaburzeniami: specyficzne trudności w nauce (dysleksja, dysgrafia), problemy z zachowaniem, niska samoocena, depresja. Praktyka pokazuje, że dzieci z rozpoznaniem ADHD mogą cieszyć się dzieciństwem podobnie jak ich rówieśnicy. Z drugiej jednak strony dziecko z ADHD cechuje większa potrzeba obecności i wsparcia ze strony rodziców. Jest to szczególnie ważne w aspekcie dopingowania i wiary w możliwości dziecka, które często ze względu na swoje trudności osiąga mniej sukcesów np. szkolnych, niż wskazywałyby na to jego możliwości np. intelektualne.
ADHD u dzieci - objawy
Zaburzenia koncentracji
„Już jako przedszkolak nie potrafił skupić się na zabawie jak inni”.
Dzieci z ADHD z powodu niedojrzałej czy zaburzonej uwagi nie potrafią nudnego lub skomplikowanego zadania doprowadzić do końca, skupiają się na każdym nowym, najsilniejszym lub najciekawszym bodźcu, niezwykle łatwo się rozpraszają. Nie potrafią z dochodzących do nich bodźców wybrać najważniejszego. Podobnie jest, gdy muszą utrzymać uwagę na dwóch czynnościach jednocześnie lub oczekiwać na kolejny bodziec. Ich uwaga jest krótkotrwała. Dziecko z ADHD ma problem z oderwaniem się od czynności sprawiających mu przyjemność. Z kłopotami z koncentracją wiążą się trudności z planowaniem, jak również z wracaniem i kończeniem wcześniej rozpoczętych działań. Praktyka pokazuje, że to właśnie ten objaw powoduje najpoważniejsze konsekwencje na całe życie.
Nadruchliwość
„Wierci się, gdy odrabia lekcje, wygląda przez okno”.
O nadruchliwości mówimy wówczas, gdy dziecko wykonuje nadmierną ilość zbędnych ruchów niepołączonych z wykonywaniem jakiegoś zadania/czynności, które stają się irytujące i dokuczliwe dla otoczenia. Jego aktywność jest dość chaotyczna, nie służy określonemu celowi. U nastolatków z ADHD często pojawia się dodatkowo poczucie wewnętrznego niepokoju, które nie pozwala im pozostać dłużej w jednym miejscu. Rodzaje nadruchliwości: niepokój w obrębie miejsca siedzenia, kłopoty z pozostawaniem w miejscu, nadmierna gadatliwość. Warto zaznaczyć, że dziecko z ADHD, gdy odpoczywa lub się nudzi to pozostaje w ruchu.
Nadmierna impulsywność
„Najpierw coś zrobi, a potem pomyśli”.
Nadmierna impulsywność to przede wszystkim działanie bez zastanowienia, bez oceny sytuacji. Osoby te gorzej przewidują konsekwencje swoich działań, słabiej uczą się na wcześniejszych doświadczeniach. Mają także trudności z zaczekaniem na swoją kolej.
ADHD u dzieci - przyczyny
ADHD to zaburzenie dziedziczne, przekazywane z pokolenia na pokolenie. Procent ryzyka, że dziecko będzie miało ADHD przypomina odsetek szans na to, że odziedziczy po rodzicach poziom inteligencji czy wzrost.
Opisane powyżej objawy ADHD wynikają przede wszystkim z tego, że osoby te mają kłopoty z hamowaniem różnych reakcji.
Odróżniać „nie chce” od „nie potrafi”
Warto podkreślić, że rozpoznanie u dziecka ADHD nie może być dla niego „wymówką” dla usprawiedliwiania każdego trudnego zachowania. Ważne jest, by nauczyć się rozróżniać zachowania wynikające z ADHD od zachowań opozycyjnych („nie”) czy celowo łamiących zasady – wówczas należy przypominać dziecku zasady i wyciągać konsekwencje. Przykład dla zobrazowania: objaw ADHD – dziecko wierci się na krześle, niepożądane zachowanie – złośliwie buja się na krześle mimo usilnych próśb, by tego nie robiło, mimo upomnienia nawet na chwilę nie przestaje.
Dziecko z ADHD - diagnoza
Jest trudna, gdyż wiele dzieci od czasu do czasu zachowuje się tak, jakby miało kilka objawów ADHD. Diagnoza ta jest oparta na kryteriach diagnostycznych ICD-10 lub DSM-IV. Konieczne jest wykluczenie innych zaburzeń somatycznych, rozwojowych i psychiatrycznych, których obraz kliniczny może przypominać ADHD.
Prawidłowy proces diagnostyczny powinien zawierać kilka wizyt u psychologa, a także konsultację pediatryczną, neurologiczną i psychiatryczną. Psycholog (np. w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej) bada i obserwuje dziecko (m. in. ocena ilorazu inteligencji, badanie w kierunku dysleksji, badanie uwagi), ale także prowadzi wszechstronny wywiad z rodzicami, ważna jest także opinia na temat funkcjonowania dziecka z przedszkola lub szkoły. O tym, że dziecko ma ADHD mówimy wtedy, gdy spełnia kryteria ICD-10 lub DMS-IV, objawy pogarszają jego funkcjonowanie i występują w różnych środowiskach.
Kiedy farmakoterapia?
W uzasadnionych przypadkach stosowane są leki (metylofenidat/atomoksetyna). Kiedy? Gdy metody psychoterapeutyczne są nieskuteczne lub nie możemy ich zastosować a ponadto, gdy wystąpią u dziecka: skrajne nasilenie ADHD, wyraźne objawy zachowań opozycyjno-buntowniczych i zaburzeń zachowania, inne powikłania np. depresja, niska samoocena, z powodu objawów ADHD nauka wypada znacznie poniżej możliwości i odrabianie lekcji trwa od powrotu do domu do pójścia spać, objawy ADHD powodują złe kontakty z rówieśnikami.
Za diagnozą powinna pójść przede wszystkim psychoedukacja i terapia – o tym, jak skutecznie oddziaływać na dziecko z ADHD będzie poświęcony kolejny artykuł.
Zapraszamy na profil autora na avigon.pl - wejdź i umów wizytę u mgr Monika Sroka-Ossowska
