Od dawna wiadomo, że spożywanie alkoholu i innych substancji psychoaktywnych ma negatywny wpływ na rozwój płodu. Najnowsze badania wskazują, że pary planujące dziecko powinny 3 miesiące wcześniej zaprzestać używania tego typu substancji (dotyczy to także mężczyzn!). Praktyka pokazuje, że tak dzieje się jednak stosunkowo rzadko. Szczególne zagrożenie dla prawidłowego rozwoju płodu (i tym samym wystąpienie FAS) stanowi spożywanie przez matkę alkoholu, zwłaszcza w 1 trymestrze, a dzieje się tak często, gdy kobieta nie jest świadoma, że jest w ciąży, bo np. ma problemy z regularnym miesiączkowaniem bądź nadużywa alkoholu.
Pamiętaj! Nie ma takiego napoju alkoholowego, który wypity przez matkę w okresie ciąży jest bezpieczny dla jej dziecka!
Jakie skutki może wywoływać alkohol spożywany w ciąży?
I TRYMESTR: bardzo poważne uszkodzenie mózgu, zaburzenie prawidłowego rozwoju komórek, uszkodzenie ważnych organów (wątroby, nerek, serca), deformację twarzy, poronienie.
II TRYMESTR: uszkodzenie organiczne mózgu, poronienie zagrażające zdrowiu i życiu matki, uszkodzenie komórek mięśni, skóry, zębów, gruczołów czy kości dziecka.
III TRYMESTR: zaburzenia w rozwoju mózgu i płuc, opóźniony przyrost wagi płodu, przedwczesny poród.
Skutkiem picia alkoholu w ciąży może być syndrom FAS (Płodowy Zespół Alkoholowy).
Czym jest FAS?
FAS, czyli Alkoholowy Zespół Płodowy to jednostka chorobowa, która wiąże się z występowaniem nieprawidłowości w zakresie rozwoju fizycznego, umysłowego i prowadzi do zaburzeń zachowania. Przyczyną jest spożywany przez matkę alkohol, który przedostaje się przez łożysko do organizmu dziecka.
Medyczna diagnoza FAS
Alkoholowy Zespół Płodowy potwierdzają 4 podstawowe kryteria:
- Udokumentowane picie alkoholu przez ciężarną.
- Przed i pourodzeniowy deficyt wzrostu, wagi ciała i obwodu głowy dziecka.
- Uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego, które przejawia się w upośledzeniu funkcji fizycznych, intelektualnych i społecznych.
- Zespół fizycznych anomalii wyrażających się mniej lub bardziej widocznymi deformacjami budowy kończyn, twarzy, mięśni i wadami narządów wewnętrznych.
Diagnoza ta jest szczególnie trudna w przypadku dzieci adoptowanych z racji niewielu danych na temat zdrowia i funkcjonowania rodziców biologicznych, jak również dziecka po urodzeniu, chyba że od razu zostało przekazane do pieczy zastępczej. A to właśnie u dzieci adoptowanych często jest diagnozowany FAS. Postawienie trafnej diagnozy na jak najwcześniejszym etapie życia dziecka jest bardzo ważne, ponieważ określenie deficytów umożliwi zaproponowanie odpowiedniej rehabilitacji i leczenia.
Alkoholowy Zespół Płodowy - charakterysyczne cechy dysmorficzne
Co na „pierwszy rzut oka” może wskazywać na podejrzenie FAS? Są to cechy dysmorfii, a w szczególności:
- skrócone szpary powiekowe
- opadające powieki
- szeroko rozstawione oczodoły
- krótkowzroczność
- zez
- krótki, zadarty nos
- brak rynienki podnosowej
- szeroka nasada nosa
- brak czerwieni wargowej – szczególnie wargi górnej
- spłaszczona środkowa część twarzy
- słabo rozwinięta żuchwa
- nisko osadzone małżowiny uszne
Z powodu uszkodzenia mózgu u dzieci z FAS pojawia się szereg problemów w rozwoju fizycznym oraz w funkcjonowaniu psychicznym i zachowaniu. W wielu przypadkach zdarza się, że mają one problemy z prowadzeniem samodzielnego, odpowiedzialnego życia i nawet
w okresie dorastania potrzebują pomocy jak małe dzieci.
Zaburzenia związane z FAS
Zaburzenia w rozwoju fizycznym
Obejmują:
- podwyższony lub obniżony próg odczuwania bólu – do tego stopnia, że dziecko może nie być świadome, że zostało poważnie zranione lub reaguje nadmiernie na zwykły dotyk
- nieodczuwanie głodu lub sytości
- zaburzenia czucia głębokiego – mogą prowadzić do nieodczuwania bólu związanego z procesem chorobowym np. zapaleniem wyrostka robaczkowego
- zaburzenia koordynacji wzrokowo – ruchowej
- zaburzenia orientacji przestrzennej
- słaba kontrola równowagi, niezborności ruchowe
- przetrwałe odruchy fizjologiczne i zaburzenia wzorców ruchowych np. zaburzenia lateralizacji
- nieodczuwanie ekstremalnych temperatur
- zaburzenia widzenia – ograniczenie pola widzenia
- zaburzenia słyszenia i uwagi słuchowej
- osłabiony rozwój układu kostno – stawowego
- niski wzrost
- małogłowie
- mała wydolność wysiłkowa
- zaburzenia układu krążenia
- zaburzenia napadowe – drgawki
Zaburzenia w sferze poznawczej
Dotyczą:
- problemów z zapamiętywaniem
- braków i zaburzeń myślenia przyczynowo – skutkowego
- braku zdolności uogólniania
- deficytów uwagi
- objawów nadpobudliwości
- trudności w planowaniu, przewidywaniu i opanowywaniu czynności
- trudności z uczeniem się na błędach
- opóźnienia mowy, zaburzeń mowy (jąkanie się, mowa niewyraźna, bełkotliwa)
- trudności w nauce (będące wynikiem wymienionych zaburzeń)
Sfera emocjonalno – społeczna
Wśród typowych dla dzieci z FAS zachowań w sferze emocjonalno – społecznej możemy wymienić:
- trudności z przetwarzaniem nadmiernej ilości bodźców
- zaburzenia snu
- impulsywność
- lękliwość (niepewność i ostrożność w nowych sytuacjach)
- upór
- skłonności depresyjne
- skłonność do wybuchów gniewu
- skłonności do drażnienie i tyranizowania innych
- niskie poczucie własnej wartości
W kolejnym artykule opiszę, jak na co dzień funkcjonuje dziecko z FAS oraz jak można go wspierać (w domu, w szkole) i radzić sobie z różnymi deficytami rozwojowymi. Zachęcam do lektury.
Zapraszamy na profil autora na avigon.pl - wejdź i umów wizytę u mgr Monika Sroka-Ossowska
