Zaburzenia lękowe są jednym z najczęściej diagnozowanych zaburzeń psychicznych. Występują one u około 15-20% populacji ogólnej. Osiowym objawem tego schorzenia jest odczuwanie emocji lęku. Stany lękowe wpływają na znaczne obniżenie dobrostanu oraz przeszkadzają w codziennym funkcjonowaniu. Zaburzenia lękowe częściej występują u kobiet niż u mężczyzn. Najczęściej pojawiają się między 24. a 40. rokiem życia.
Czym są zaburzenia lękowe?
Zaburzenia lękowe, nazywane inaczej zaburzeniami nerwicowymi, należą do grupy zaburzeń psychicznych, w których dominującym objawem jest odczuwanie emocji lęku. Lęk jest stanem, który pojawia się pomimo braku racjonalnych powodów wyjaśniających jego wystąpienie. Osoby z zaburzeniami lękowymi oczekują, że wydarzy się coś złego, natomiast nie są ws tanie sprecyzować, czego konkretnie ten lęk dotyczy. Skutkiem tego jest pojawieniem się reakcji nieadekwatnych do sytuacji. Wpływa to na utrudnienie codziennego funkcjonowania oraz znaczne obniżenie nastroju. Do grupy zaburzeń lękowych zaliczamy: fobie, zaburzenia po stresie urazowym, lęk paniczny, zespół lęku uogólnionego oraz zaburzenia obsesyjno-kompulsywne.
Przyczyny zaburzeń lękowych
Przyczyny zaburzeń lękowych stanowią połączenie czynników biologicznych oraz psychologicznych.
Czynniki biologiczne
Badania wskazują na istnienie genetycznego podłoża zaburzeń lękowych. Pacjenci, u których w rodzinie występowało wcześniej to schorzenie, mają większe prawdopodobieństwo zachorowania na zaburzenia nerwicowe.
Kolejnym czynnikiem, który sprzyja powstawaniu zaburzeń lękowych, są procesy neurofizjologiczne. Badania wykazały, że u osób, u których występują stany lękowe, istnieją nieprawidłowości w obrębie neurotransmiterów, szczególnie serotoniny i dopaminy. Stwierdzono również niski poziom kwasu GABA, którego zadaniem jest hamowanie pobudzenia fizjologicznego. Wszystkie wyżej opisane nieprawidłowości przyczyniają się do występowania u osób z zaburzeniami nerwicowymi nieadekwatnych i nasilonych reakcji w odpowiedzi na sytuacje lękowe.
Czynniki psychologiczne
Zaburzenia lękowe mogą być również wynikiem przebytych doświadczeń, zwłaszcza z okresu dzieciństwa. Należą do nich m.in.: doświadczanie przemocy, zaniedbania czy zbyt dużej kontroli ze strony opiekunów. Innymi czynnikami, które mogą stanowić podłoże dla wystąpienia zaburzeń lękowych, są: silne stresujące sytuacje, traumatyczne przeżycia oraz nagła zmiana sytuacji życiowej.
Psychiczne objawy lęku
Do psychicznych objawów lęku zaliczamy m.in.:
- silne uczucie zagrożenia,
- nadmierną czujność,
- nagle pojawiające się uczucie niepokoju,
- drażliwość,
- zaburzenia pamięci,
- derealizację i depersonalizację,
- ciągłe uczucie zmęczenia,
- problemy ze snem,
- poczucie, że zaraz stanie się coś złego,
- problemy w skupieniu uwagi oraz trudności z koncentracją.
Fizyczne objawy lęku
Do fizycznych objawów lęku zaliczamy m.in.:
- drżenie całego ciała,
- bóle pleców oraz bóle głowy,
- zwiększoną męczliwość,
- pojawiające się uczucie duszności,
- uczucie dyskomfortu w jamie brzusznej,
- nadmierne pocenie,
- zimne dłonie oraz stopy,
- problemy ze strony układu pokarmowego,
- częste oddawanie moczu,
- objawy ze strony układu krążenia (kołatanie serca),
- suchość w ustach oraz trudności w przełykaniu,
- zaczerwienienie skóry lub blednięcie,
- mutyzm (fizyczna niemożność posługiwania się mową przy jednoczesnym zachowaniu rozumienia mowy).
Rodzaje zaburzeń lękowych
Ze względu na mnogość objawów oraz różnorodność sytuacji, które są wyzwalaczami dla reakcji lękowej, zaburzenia lękowe podzielone zostały na: fobie specyficzne, fobię społeczną, zespół lęku uogólnionego, zaburzenie po stresie urazowym (PTSD), lęk paniczny bez agorafobii, lęk paniczny z agorafobią oraz zaburzenie obsesyjno-kompulsywne.
Fobie specyficzne
Jest to stan, w którym występuje nadmierny, nieuzasadniony lęk przed określonymi sytuacjami lub przedmiotami. Osoba, u której występują tego typu lękowe objawy, zdaje sobie sprawę z ich irracjonalności. Do fobii specyficznych zaliczamy m.in.: lęk przed zwierzętami, lęk przed środowiskiem naturalnym (np. brudem), fobie sytuacyjne (lęk przed mostami, windami), fobię przed krwią oraz inne fobie takie jak np. lęk przed śmiercią.
Fobia społeczna
Głównym objawem fobii społecznej jest lęk przed wszelkimi sytuacjami społecznymi. Osoby, u których występuje ten typ fobii, obawiają się, że ich zachowanie wywoła upokorzenie lub zażenowanie, które skutkować będzie napadami paniki. W konsekwencji tego starają się unikać wszelkich sytuacji, w których dochodzi do interakcji międzyludzkich.
Zespół lęku uogólnionego
Ten rodzaj zaburzeń występuje wtedy, gdy uczucie lęku jest uogólnione oraz trwa przynajmniej 6 miesięcy. Osoby w przebiegu tego rodzaju schorzenia odczuwają ciągły niepokój, zdenerwowanie oraz napięcie, które znacznie utrudnia codzienne funkcjonowanie.
Zaburzenie po stresie urazowym (PTSD)
Stany lękowe w przebiegu PTSD są wynikiem doświadczenia bądź bycia świadkiem traumatycznych wydarzeń. Skutkiem tego, jest przeżywanie ich na nowo w postaci nawracających, natrętnych myśli, snów oraz poczucia znajdowania się ponownie w centrum traumatycznych doświadczeń. Ciągłe przeżywanie przeszłych wydarzeń skutkuje odczuwaniem lęku oraz odrętwienia.
Lęk paniczny bez agorafobii
Lęk paniczny bez agorafobii jest to nawracający stan, przejawiający się występowaniem napadów przerażenia. Stany te nie są wywoływane konkretnymi przedmiotami ani sytuacjami. Pojawiają się nagle i niespodziewanie. Napady te trwają zazwyczaj od kilku do kilkunastu minut.
Lęk paniczny z agorafobią
Napady paniki w przebiegu tego rodzaju schorzenia związane są z lękiem przed przebywaniem w otwartej przestrzeni, w tłumie lub sytuacji, w której (wedle subiektywnej opinii) w razie zaistnienia takiej potrzeby, nie otrzyma się pomocy. W rezultacie osoby z agorafobią unikają sytuacji i miejsc, w których doszło do napadów paniki.
Zaburzenie obsesyjno-kompulsywne
Jest to rodzaj zaburzenia, w którego przebiegu pojawiają się obsesje (natrętne myśli) oraz kompulsje (natrętne, uporczywe zachowania). Są one wynikiem odczuwania lęku i stanowią nieadaptacyjny sposób poradzenia sobie z ciągłym napięciem i niepokojem.
Leczenie online zaburzeń lękowych
Leczenie online jest formą pomocy, która opiera się na spotkaniach za pośrednictwem internetu. Jest to idealny sposób przeprowadzenia konsultacji psychologicznej oraz psychiatrycznej dla osób, które z różnych powodów mają opory przed spotkaniami bezpośrednimi. Leczenie online zaburzeń lękowych jest skutecznym rodzajem pomocy porównywalnym z jej klasyczną formą. Często zdarza się, że leczenie zaburzeń lękowych za pośrednictwem internetu jest jedyną możliwą ścieżką pomocy, ze względu np. na lęk danej osoby przed wychodzeniem z domu. Leczenie zaburzeń lękowych, najczęściej opiera się na połączeniu psychoterapii z terapią farmakologiczną.
Psychoterapia zaburzeń lękowych
Najczęściej stosowanym rodzajem psychoterapii w leczeniu stanów lękowych jest terapia poznawczo-behawioralna. Ma ona na celu wypracowanie adaptacyjnych metod radzenia sobie z lękiem. Podczas psychoterapii pacjent uczy się kontroli emocji oraz rozpoznawania i przekierowywania myśli, które mogą stanowić wyzwalacz dla reakcji lękowej. Ponadto często leczenie zaburzeń lękowych polega na zastosowaniu tzw. terapii ekspozycji, w której to pacjenci są wielokrotnie wystawiani na bodźce wywołujące lęk. Pozwala to na skonfrontowanie się z własnymi obawami i dzięki temu ich świadome przepracowanie.
Leczenie farmakologiczne zaburzeń lękowych
W niektórych przypadkach stany lękowe są tak nasilone, że oprócz psychoterapii, niezbędne jest wdrożenie leczenia farmakologicznego. Najczęściej stosuje się benzodiazepiny, które mają działanie uspokajające. Stosuje się je doraźnie w przypadku silnych napadów lęku panicznego. Ze względu na swój duży potencjał uzależniający nadają się jedynie do krótkotrwałego leczenia. Kolejną grupą leków, która stosowana jest w leczeniu zaburzeń lękowych, są tzw. selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny, które skutecznie wpływają na zmniejszenie objawów w przebiegu większości rodzajów zaburzeń lękowych.
opracowanie:
Literatura
Kasprzyk – Straszak A., Pawlak, A. (2017). Zaburzenia lękowe – rzeczywistość obok nas.
Seligman M.,Walker E., Rosenhan D. (2003). Psychopatologia. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S – ka.
