Czym jest prokrastynacja?
Zwlekanie jest powszechną częścią ludzkiego zachowania. Prokrastynacja jest potocznie określana jako „odkładanie” i „robienie rzeczy na ostatnią chwilę”.
Prokrastynacja oznacza zrobienie czegoś mniej ważnego, pomimo negatywnych konsekwencji niewykonania pierwotnego zadania, celu lub zobowiązania. Prokrastynacja jest podejmowanie decyzji bez uzasadnionego powodu, aby opóźnić lub nie ukończyć zadania, celu lub zobowiązania, które wcześnie zostało podjęte.
Wszyscy zwlekają. Jednak problematyczną prokrastynację można odróżnić od bardziej ogólnej prokrastynacji tym, że wywołuje szereg negatywnych konsekwencji. Często prokrastynacja jest mylona z lenistwem.
Co jest źródłem prokrastynacji?
Zwlekanie może wystąpić w wielu różnych obszarach życia. Prokrastynacja może obejmować zadania lub cele w dziedzinach życia, takich jak: praca, gospodarstwo domowe, nauka, zdrowie, finanse, sprawy społeczne, rodzina, relacje, samorozwój i podejmowanie decyzji.
Tak naprawdę źródłem zwlekania może być każde zadanie, które musimy wykonać, każdy problem, który musimy rozwiązać lub każdy cel, który możemy chcieć osiągnąć. Dla wielu ludzi będą pewne obszary ich życia, przez które będą mogli przejść i pewne obszary, w których króluje prokrastynacja.
Prokrastynacja — jak to działa?
Działania prokrastynacyjne to czynności, które wykonywane są czynności zastępcze lub substytuty kluczowego zobowiązania, zadania czy celu, który powinien być zrealizowany. Mogą być wykonywane czynności zastępcze takie jak np. oglądanie filmów, czytanie, surfowanie w sieci itp. lub zadania o niższym priorytecie: np. sortowanie, sprzątanie, sprawdzanie e-maili itp. lub spotkania czy rozmowy towarzyskie, lub rozpraszanie uwagi np. spanie, jedzenie, palenie itp.) lub marzenie.
Prokrastynacja — dlaczego odwlekamy?
Powodem, dla którego ludzie zwlekają, jest to, że mają złe przyzwyczajenia, niewłaściwe postrzeganie siebie lub otoczenia. Nieprawidłowe zasady i założenia często generują pewien rodzaj dyskomfortu związanego z wykonaniem zobowiązania lub zadania. Pojawia się odczuwanie złości, frustracji, nudy, lęku, strachu, zakłopotania, rozpaczy, wyczerpania, depresja itp. Zwlekanie staje się strategią uniknięcia właśnie takiego dyskomfortu, negatywnych emocji, które mogą nas dotknąć w momencie, gdy będziemy musieli podjąć działanie. Z drugiej jednak strony prokrastynatorzy doświadczają stresu i poczucia winy z powodu niedotrzymanych terminów czy niezrealizowanych zadań.
Prokrastynacja — przykłady nieprawidłowych zasad czy założeń:
- Potrzeba nadmiernej kontroli
np. „Rzeczy powinny być robione po mojemu. Nie powinienem robić rzeczy, których nie chcę lub po prostu dlatego, że ktoś tak mówi”.
- Poszukiwanie przyjemności
np. „Życie jest za krótkie na robienie rzeczy nudnych lub trudnych. Zabawa zawsze powinna być na pierwszym miejscu”.
- Strach przed porażką lub dezaprobatą
np. „Muszę robić rzeczy perfekcyjnie. W przeciwnym razie poniosę porażkę lub inni źle o mnie pomyślą”.
- Strach przed niepewnością lub katastrofą
np. „Muszę być pewien, co się stanie. A jeśli jest źle? Lepiej nie robić nic, niż ryzykować”.
- Niska samoocena
np. „Nie mogę tego zrobić. Jestem po prostu zbyt niezdolna i nieadekwatna”.
- Brak energii
np. „Nie mogę robić rzeczy, kiedy jestem zestresowana, zmęczona, pozbawiona motywacji lub przygnębiona”.
Prokrastynacja — konsekwencje
Pozytywne konsekwencje prokrastynacji, takie jak ulga w dyskomforcie związanym z wykonywaniem zadania, dobre samopoczucie z powodu trzymania się nieprzydatnych zasad i założeń oraz czerpanie przyjemności z działań prokrastynacyjnych, są nagrodą, która utrzymuje prokrastynację.
Negatywne konsekwencje prokrastynacji to odczuwanie zwiększonego dyskomfortu, poczucie winy czy wstydu, utrwalanie nieprawidłowych zasad czy założeń, samokrytyka, nawarstwianie się zadań.
Co ciekawe kara podtrzymuje prokrastynację. Negatywne konsekwencje sprawiają, że zadanie jest nawet bardziej awersyjne, wzbudza niechęć, więc następnym razem prokrastynacja wydaje się atrakcyjną opcją.
