Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, określane również jako nerwica natręctw oraz OCD (Obsessive Compulsive Disorder), są schorzeniem zaliczanym do zaburzeń osobowości. Nerwica natręctw występuje u około 2 – 3% populacji. Pierwsze objawy tego typu zaburzenia zazwyczaj pojawiają się pomiędzy 10. a 19. rokiem życia.
Czym są zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne OCD?
Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne należą do grupy zaburzeń psychicznych, a więc schorzenie to nie należy do grupy chorób psychicznych. Osoby z nerwicą natręctw cechuje stały wzorzec zachowania, przejawiający się w nieustającym dążeniu do doskonałości. Głównymi objawami charakterystycznymi dla OCD są pojawiające się obsesje (uporczywe, nawracające myśli) oraz kompulsje (wykonywanie przymusowych czynności natrętnych). Nerwica natręctw w takim samym stopniu diagnozowana jest u kobiet, jak i u mężczyzn, z tą różnicą, że w przypadku kobiet pierwsze objawy pojawiają się około 20. roku życia, natomiast u mężczyzn około 16. roku życia.
Objawy nerwicy natręctw
Głównymi objawami występującymi u osób z zaburzeniem obsesyjno-kompulsywnym są obsesje oraz kompulsje.
Obsesje to nawracające, przymusowe myśli, nad którymi osoba z tym schorzeniem nie ma żadnej kontroli. Wszelkie próby przeciwstawiania się i odepchnięcia natrętnych myśli, prowadzą tylko do ich intensyfikacji. Osoba, u której pojawiają się obsesje, zdaje sobie sprawę z ich absurdalności, jednak są one poza jej całkowitą kontrolą.
Kompulsje, stanowiące jeden z głównych objawów OCD, są natomiast powtarzającymi się, pozornie bezcelowymi zachowaniami lub rytuałami, wykonywanymi w określony sposób, w ustalonym porządku. Najczęściej obsesje i kompulsje występują jednocześnie (np. przymus mycia rąk łączy się z obsesyjnymi myślami dotyczącymi obawy przed brudem).
Innymi objawami, które również mogą występować w przebiegu nerwicy natręctw, są: obniżony nastrój, niemożność swobodnego myślenia oraz działania, zaburzenia afektywne oraz objawy depersonalizacji (zaburzenie postrzegania własnej osoby oraz otoczenia).
Przyczyny zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych (nerwicy natręctw)?
Przyczyny zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych stanowią kompilację czynników psychospołecznych oraz biologicznych.
Czynniki psychospołeczne
W powstawaniu nerwicy natręctw ważną rolę odgrywają czynniki psychospołeczne. Badania pokazują, że osoby, u których występuje ten typ zaburzenia osobowości, najczęściej pochodzą z rodzin, w których nie okazywało się emocji. W rodzinie zazwyczaj panowała surowa dyscyplina oraz stosowane były kary. U osób z zaburzeniami obsesyjno-kompulsywnymi dominującą emocją jest poczucie winy, które jest związane z nadmiernym poczuciem odpowiedzialności. Obsesje i zachowania kompulsywne pojawiające się w przebiegu nerwicy natręctw, mają za zadanie zredukować napięcie wynikające z lęku oraz poczucia winy.
Czynniki biologiczne
Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne mogą mieć również swoje źródło w przebytych infekcjach układu nerwowego, urazach ośrodkowego układu nerwowego, bądź mogą być wynikiem przebiegu schorzeń neurologicznych. Badania wskazują również na istotny wpływ w patogenezie OCD nierównowagi w obrębie neurotransmiterów takich jak: serotonina oraz dopamina. Przyczyną występowania nerwicy natręctw mogą być również zaburzenia równowagi hormonalnej (podwyższone stężenie oksytocyny, somatostatyny, hormonu wzrostu oraz kortyzolu w osoczu).
Jak zdiagnozować zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne?
Diagnoza zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych stawiana jest w oparciu o poniższe kryteria:
► występowanie trwałego wzorca zaabsorbowania porządkiem oraz perfekcjonizmem, kosztem elastyczności i otwartości,
► powyższy wzorzec zachowania pojawia się już we wczesnej dorosłości i jest obecny w różnych sytuacjach,
► występowanie obsesji i/lub kompulsji,
► nieelastyczność w kwestiach moralności, etyki i wartości,
► nadmierne poświęcanie się pracy, przy jednoczesnym wyrzekaniu się przyjemności,
► gromadzenie przedmiotów, trudność z pozbyciem się rzeczy, nawet jeśli nie mają wartości sentymentalnej,
► postrzeganie przez pacjenta objawów jako przesadnych lub pozbawionych sensu,
► objawy zgłaszane przez pacjenta wpływają na znaczne pogorszenie codziennego funkcjonowania,
► występujące objawy są powodem cierpienia i zajmują pacjentowi co najmniej 1 godzinę dziennie,
► objawy wpływają na znaczne pogorszenie funkcjonowania społecznego oraz zawodowego,
► zaburzenie to nie jest wynikiem zażywania środków psychoaktywnych oraz leków.
Jak leczyć zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne?
Leczenie zaburzenia osobowości, jakim jest nerwica natręctw, opiera się na połączeniu psychoterapii z leczeniem farmakologicznym. Główną metodą leczenia jest psychoterapia poznawczo-behawioralna. Często stosowana jest tzw. ekspozycja z powstrzymywaniem reakcji, która polega na zetknięciu pacjenta z lękotwórczym czynnikiem i pracy nad powstrzymywaniem się od przymusowych zachowań. Badania wykazały skuteczność tej formy leczenia u pacjentów, u których występują zaburzenia kompulsywne.
Pomimo tego, że najczęściej terapią pierwszego wyboru u osób z nerwicą natręctw jest psychoterapia poznawczo-behawioralna, psychoterapia psychodynamiczna również stanowi dobrą metodę pomocy, szczególnie dla osób, które chcą głębiej przeanalizować źródło występujących trudności. W sytuacji, gdy psychoterapia nie przynosi oczekiwanego rezultatu, należy wdrożyć leczenie farmakologiczne. W leczeniu nerwicy natręctw najczęściej stosuje się selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny.
opracowanie:
mgr Barbara Wróblewska
Literatura
Rabe – Jabłońska J. (2017). Diagnoza i leczenie zaburzenia obsesyjno – kompulsyjnego. Psychiatria.
Seligman M.,Walker E., Rosenhan D. (2003). Psychopatologia. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S – ka.
