Życie w rodzinie obciążonej problemem alkoholowym jednego z jej członków, szczególnie rodzica, jest dla pozostałych, a zwłaszcza dzieci bardzo trudnym wyzwaniem. Rodzina taka rządzi się swoimi prawami, bardzo trudno osobie z zewnątrz je poznać, a tym bardziej udzielić pomocy.
Alkoholik zupełnie destabilizuje życie rodzinne, a pozostali w mniej lub bardziej szkodliwy sposób próbują się odnaleźć w tej szalonej i niszczącej ich rzeczywistości. Stosują różne mechanizmy obronne, które pozwalają im przetrwać zagrożenie niejednokrotnie fizyczne, ale przede wszystkim emocjonalne. Zwykle role w rodzinie alkoholowej są przybierane w sposób nieświadomy, wiążą się z indywidualnymi cechami jednostki i jej relacjami z innymi, w tym z osobą uzależnioną.
Podział ról w dysfunkcyjnej rodzinie z problemem alkoholowym:
„Głowa rodziny”
Zwykle żona alkoholika, swoją ochraniającą postawą uniemożliwia alkoholikowi ponoszenie pełnych konsekwencji picia, tym samym nieświadomie ułatwia i przedłuża jego picie.
„Bohater”
Zwykle najstarsze dziecko, dostarcza poczucie wartości, nie sprawia kłopotów, wykonuje część obowiązków pijącego rodzica, jest nad wiek dorosłe, nadmiernie obowiązkowe i odpowiedzialne. Przez swoją rolę w rodzinie alkoholowej często zaniedbuje własne potrzeby kosztem pozostałych członków rodziny. Ma trudności z odpoczynkiem i odprężeniem się, czego konsekwencją mogą być dolegliwości psychosomatyczne, istnieje duże prawdopodobieństwo, że w przyszłości wybierze zawód polegający na pomaganiu innym np. pielęgniarka, policjant, strażak.
„Buntownik – kozioł ofiarny”
Kolejne dziecko, które czuje się odsunięte i szuka wsparcia poza domem. Chcąc zwrócić na siebie uwagę, stwarza kłopoty w szkole, wcześnie popada w konflikty z prawem, to właśnie jego rodzina często obarcza winą za wszystkie kłopoty, jednak to ono jedyne jest najbliżej prawdy i w miarę obiektywnie potrafi ocenić sytuację w rodzinie. Nierzadko dziecko to jako pierwsze zgłasza się po pomoc, niestety w przyszłości często bywa tak, że to właśnie ono uzależnia się od alkoholu czy narkotyków, powielając sytuację ze swojego domu rodzinnego.
„Niewidzialny”
Dziecko zamknięte w sobie, przed awanturami, chaosem i trudnymi emocjami ucieka w świat marzeń, ma trudności w nawiązywaniu relacji z innymi ludźmi, w dorosłym życiu nie potrafi mieć satysfakcjonujących związków, często popada w uzależnienia od substancji psychoaktywnych.
„Maskotka”
Ta rola w rodzinie alkoholowej najczęściej przypada najmłodszemu dziecku. Jest w centrum uwagi i zainteresowania. Aby przetrwać, dostarcza sobie i innym humoru i zabawy, ta cecha utrzymuje się na ogół także w życiu dorosłym, dziecko to charakteryzuje się niską odpornością na stres, nierzadko sięga po alkohol czy narkotyki, często jest także ofiarą molestowania seksualnego.
Powyższe postawy są obroną wobec zagrożeń, dzieci mają poczucie odmienności, krytyczną samoocenę i bardzo poważnie traktują samego siebie. Zdecydowanie ich dzieciństwo jest pozbawione naturalnej beztroski i bliskości rodzinnej.
Jakich krzywd doznają dzieci w rodzinie alkoholowej?
W rodzinie z problemem alkoholowym dzieci doświadczają szeregu krzywd, które mają swoje długofalowe konsekwencje. Krzywdzenie to może przybierać następujące formy:
- Przemoc fizyczna: celowe fizyczne karanie dziecka lub zachowanie będące wynikiem agresji rodzica bądź jego braku kontroli nad emocjami - bicie, szarpanie, popychanie. Rozwijaniu przemocy sprzyja izolacja społeczna. Siniaki i inne zranienia często są przez dzieci ukrywane.
- Przemoc psychiczna: poniżanie, wyzwiska, zastraszanie, bycie świadkiem przemocy pomiędzy rodzicami, bycie powiernikiem i opiekunem rodziców, szantaż emocjonalny (szczególnie w odniesieniu do tego, aby dziecko nie ujawniało problemu), odrzucenie.
- Wykorzystanie seksualne: nadużywanie alkoholu sprzyja rozluźnieniu kontroli impulsów seksualnych, niszczy więzi małżeńskie i powoduje występowanie u alkoholików problemów seksualnych. Szczególnie w rodzinie jest narażona najstarsza córka, która często zastępuje żonę, zaczyna być przez ojca traktowana jako dorosła. Ryzyko wykorzystania seksualnego (także przez inne osoby niż rodzic) wzrasta, gdy w domu odbywają się libacje alkoholowe.
- Zaniedbanie: pozostawianie bez opieki, pozbawianie dziecka właściwych posiłków, opieki zdrowotnej, edukacji, rozwijania zainteresowań, przekazywanie nieaprobowanych społecznie norm i zachowań, przerzucanie na dziecko nadmiernej i nieadekwatnej do wieku odpowiedzialności i obowiązków, degradacja i rozpad rodziny (a w konsekwencji pobyty dzieci w pogotowiach opiekuńczych, rodzinach zastępczych, domach dziecka).
Jak widać dzieci przebywając w rodzinie obciążonej problemem alkoholowym doświadczają szeregu krzywd, które tak naprawdę nie kończą się wraz z rozpoczęciem abstynencji rodzica, jego śmiercią, rozpadem rodziny czy osiągnięciem przez nich dorosłości. Te traumatyczne doświadczenia są z nimi wiele lat, a czasem nigdy do końca się ich nie pozbywają. Dlatego tak ważne jest, aby zapewnić im jak najszybciej specjalistyczną pomoc. A kto z nas nie słyszał o DDA? Dorosłe Dziecko Alkoholika przez lata jest szargane tak trudnymi emocjami, że często zrównoważone społecznie funkcjonowanie pozostaje dla niego jedynie w kręgu, zdawać by się mogło niemożliwych do osiągnięcia marzeń, ale to temat na oddzielny artykuł.
Zapraszamy na profil autora na avigon.pl - wejdź i umów wizytę u mgr Monika Sroka-Ossowska
